“Άλλαζε απόψεις, αλλά κράτα τις αρχές σου. Άλλαζε τα φύλλα, αλλά κράτα άθικτες τις ρίζες.”, είπε κάποτε ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας Βίκτορ Ουγκώ.

Όταν το 2010 ακούσαμε για πρώτη φορά τον τότε πρωθυπουργό Γ.Παπανδρέου να μας ανακοινώνει από το Καστελόριζο πως η χώρα είχε φτάσει στο χείλος του γκρεμού και πως ήταν επιτακτική η ανάγκη να προσφύγουμε στο μηχανισμό στήριξης,οι περισσότεροι από εμάς δεν φανταζόμασταν πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα.

Βλέπετε,στην Ελλάδα τόσο οι πελατειακές σχέσεις αλλά και η απότομη ανάπτυξη(-μέσω δανεικών-) από την ένταξη μας στην ΕΕ ,είχαν διαμορφώσει ένα κλίμα επίγειου παραδείσου όπου η οικονομία άνθιζε και η κοινωνία ένιωθε ασφάλεια,σιγουριά και ικανοποίηση τόσο για το παρόν όσο και για το “λαμπρό” μέλλον που ανοιγόταν μπροστά μας.Και πράγματι,η συναισθηματική αυτή έπαρση θα είχε επιβεβαιωθεί αν δεν απουσίαζε ένα βασικό στοιχείο από τον κρατικό οργανισμό.Το στοιχείου του ήθους και αυτό της κριτικής νοημοσύνης.

Δεν χρειάζεται να πραγματοποιήσουμε μια βαθιά ψυχολογική ενδοσκόπηση για να συνειδητοποιήσουμε οτι όλα μας τα προβλήματα πηγάζουν από την έλλειψη ηθικών αξιών. Μπορεί το νομικό μας σύστημα να είναι από τα πιο εμπλουτισμένα στον κόσμο ωστόσο το σύστημα αξιών μας είναι από τα πιο άγουρα φρούτα στον παγκοσμιοποιημένο οπωρώνα της κοινωνίας των ανθρώπων.

Οι ηθικές αξίες είναι η απαραίτητη εκείνη ‘”ορμόνη” που ρυθμίζει την συμπεριφορά μας απέναντι στους συνανθρώπους μας και στον ίδιο μας τον εαυτό. Αυτή η ορμόνη “διαβιβάζεται” σε όλο το φάσμα της συμπεριφοράς μας μέσω ενός νευρωνικού συστήματος που ονομάζεται νοημοσύνη. Αλλά όχι η άκριτη,η σχεδιασμένη πάνω σε καλούπια και φανατικά πρότυπα. Η νοημοσύνη που γαλουχήθηκε από μόνη της,μέσα από ένα πρωτότυπο εμπειρικό πλαίσιο αλλά και που καλλιεργήθηκε μέσω της γνώσης,του αντικειμενικού προσανατολισμού αλλά και της κριτικής ικανότητας.

Σε περιόδους ευημερίας και ανάπτυξης,ένα διαταραγμένο τέτοιο συμπεριφορικό σύστημα όταν διαπράττει κάποιο αδίκημα εις βάρος κάποιου άλλου συνάνθρωπου(δεν μιλώ απαραίτητα για έγκλημα,αλλά για κάτι πιο κοινό όπως αυτό της εκμετάλλευσης) τότε κάποια στιγμή βιώνει τύψεις και ενοχές . Έτσι λοιπόν,όπως η νοημοσύνη είναι η πάλη μεταξύ της ανάγκης και της τύχης,έτσι και ο αλτρουισμός είναι η απαραίτητη επίπτωσή της.

Στην περίπτωση όμως της ελληνικής πραγματικότητας όπου η ευημερία καλλιεργήθηκε ψευδώς στην αντίληψη του Έλληνα πολίτη τόσο από το περιβάλλον του όσο και από το πολιτικό σύστημα,κάποια στιγμή η φούσκα έσκασε.Και τότε ήταν που ανατράπηκαν συθέμελα οι κοινωνικές συμβάσεις. Πλέον ο παραπάνω ”οργανισμός” πράττει την αδικία χωρίς να εμποδίζεται από ηθικούς φραγμούς ακριβώς επειδή το αίσθημα της επιβίωσης και οι επιπτώσεις της οικονομικής δυσπραγίας έθεσαν ως πρώτο κριτήριο για τις πράξεις μας την σκοπιμότητα και τον στόχο και όχι την ποιότητα της πράξης και τις συνέπειες στον ανθρώπινο περίγυρο.

Σε μια χώρα που η ανεργία ξεπερνά το 30% ενώ στους νέους το 50%,όπου κάθε επιχειρηματική ιδέα θάβεται στο χώμα των φορολογικών μέτρων και όπου κάθε όνειρο της γενιάς των νέων τεμαχίζεται και υποτιμάται σε δανειακές συμβάσεις και μνημόνια,δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε για ποιο λόγο η ηθική είναι πλέον μια παρωχημένη αξία.

Αυτή θα ήταν μια πολύ επιφανειακή προσέγγιση του προβλήματος. Ωστόσο το δάσος κρύβεται πίσω από το δέντρο της οικονομικής δυσπραγίας και βρίσκεται ακριβώς στην έλλειψη παιδείας και κριτικής νοημοσύνης. Από τον Πρωθυπουργό μέχρι τον ψηφοφόρο και τον φυγόπονο πολίτη,όλες οι κοινωνικές συμβάσεις αυτά τα χρόνια καλλιεργήθηκαν πάνω στις πελατειακές σχέσεις,στην επιβίωση του δυνατού,στην επίτευξη του ιδιωτικού συμφέροντος και του υλικού ευδαιμονισμού. Έτσι η νοημοσύνη έγινε στρατηγική υποκρισία,ο Έλληνας έχασε την κριτική αξιολόγηση της κατάστασης που βιώνει.

Έτσι,γυρνώντας στην ρήση του διάσημου συγγραφέα θα λέγαμε πως ο μέσος Έλληνας ωθούμενος από την δυσμενή πραγματικότητα,λόγω της έλλειψης αρχών διαμόρφωσε μια εσφαλμένη αντίληψη για τον κόσμο,κλείστηκε στο καβούκι του όμως συνέβη το εξής παράδοξο*έγινε καχύποπτος στις κοινωνικές του συναναστροφές αλλά παρέμεινε ευκολόπιστος απέναντι σε ψεύτικες υποσχέσεις και δημαγωγικά τερτίπια…