Φασισμός και φασίστας. Έννοια που έχει καταλήξει να ακούγεται παντού, να υπάρχει παντού, να λέγεται από όλους και προς… όλους. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από εμάς δεν κατανοούμε ακριβώς τι σημαίνει και σε τελική ανάλυση ποιος μπορεί να θεωρηθεί “φασίστας”. Εν συντομία παρακάτω, θα προσπαθήσουμε να ορίσουμε και να καταλάβουμε τη λέξη αυτή.

Ετυμολογία της λέξης

Η λέξη “φασισμός” προέρχεται από την ιταλική λέξη “fascio” με απλή μετάφραση στα ελληνικά τη λέξη “μάτσο”. Συνδέθηκε έντονα με το σύμβολο των Ιταλών Φασιστών του Μουσολίνι, που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα μάτσο ξύλα ενωμένα σχηματίζοντας μια γερή ξύλινη κατασκευή. Το σύμβολο είχε ως στόχο να καταδείξει πως αν ένας λαός είναι ενωμένος όπως αυτά τα ξύλα, τότε θα είναι και αυτός γερός και δυνατός.

Πώς και ποιος δημιούργησε το Φασισμό;

Ο φασισμός δημιουργήθηκε από τον Ιταλό δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι. Ο ίδιος ο Μουσολίνι όταν ξεκίνησε να ασχολείται με τα κοινά, αυτοπαρουσιαζόταν σαν κομμουνιστής, όμως τελικά έγινε ένας αυταρχικός μονάρχης. Ο Μουσολίνι αγαπούσε τον πόλεμο στα χρόνια που εξουσίαζε όμως είναι παράδοξο πως ενώ γεννήθηκε μέσα σε μια οικογένεια αναρχικών κατέληξε να είναι σύμβολο της ακροδεξιάς και του Φασισμού. Μετά την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Μουσολίνι δημιούργησε μια ομάδα ανθρώπων οι οποίοι τάσσονταν υπέρ του Πολέμου. Ονομάζει την ομάδα “fascismo”. Ο Μουσολίνι σταδιακά άρχισε να μεγαλώνει την ομάδα αυτή και να αποκτά οπαδούς και κύρος. Η λέξη “fascio” λοιπόν, αρχίζει και ταυτίζεται εξ’ ολοκλήρου με αυτό το κίνημα. Ένα κίνημα με έντονες ιμπεριαλιστικές επιθυμίες που δεν ήθελε να εντάσσεται σε αριστερό ή δεξιό τόξο. Το 1919 δημιουργείται το κόμμα του Μουσολίνι και μέχρι το 1922 καταφέρνει να συγκεντρώσει πάνω από 200.000 μέλη. Χρησιμοποιεί την έντονη βία για να στραφεί απέναντι στους πολιτικούς αντιπάλους, δηλαδή στο σοσιαλιστικό Κόμμα. Σκληρή στάση κρατούσε το φασιστικό κόμμα και στον Τύπο. Το κόμμα του Μουσολίνι χρησιμοποιούσε τη βία σε συντάκτες εφημερίδων όταν οι τελευταίοι δεν συμφωνούσαν με τους πρώτους. Παράλληλα με την εγχώρια αυτή διαμάχη, ο Μουσολίνι κάνει φανερή την εναντίωση του απέναντι στις Μεγάλες Δυνάμεις.

Υπήρξαν και άλλα τέτοια κινήματα;

Τον ίδιο καιρό αρχίζουν να μεγαλώνουν, κυρίως στην Ευρώπη, και αλλά τέτοια κινήματα, με κοινά στοιχεία τον αντικαπιταλισμό και το μίσος απέναντι στους σοσιαλιστές. Τέτοιο παράδειγμα είναι προφανώς ο Χίτλερ και οι Ναζί της Γερμανίας. Όμως αυτά τα δύο κινήματα είχαν μεγάλες διαφορές. Ο φασισμός από το ναζισμό, διέφεραν αρχικά προς τον εθνικοσοσιαλισμό που έφερε ο Χίτλερ. Είναι σαφές ότι ο Χίτλερ στρέφεται απέναντι στους Εβραίους, ο Μουσολίνι όμως όχι. Ο Ιταλός δικτάτορας τους συμπεριελάμβανε στην κοινωνία του χωρίς καμία διάκριση. Μία μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα σε αυτά τα δύο κινήματα αποτελούν τα τάγματα εφόδου που οι δύο δικτάτορες δημιούργησαν. Ήταν τα όπλα τους για να μπορούν να σπέρνουν το φόβο και τον τρόμο μέσα στο ίδιο τους το κράτος.

Τελικά τι είναι ο Φασισμός;

Ο φασισμός πολύ συνοπτικά είναι ένα πολιτικό κίνημα το οποίο στη συνέχεια γίνεται κόμμα. Τα χαρακτηριστικά του είναι η τάση προς τον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό, αλλά και η έντονη χρήση της βίας. Θα πρέπει όμως να τονίσουμε την εξής ομοιότητα που έχουν όλα τα φασιστικά κινήματα: “πατούν” πάνω στην αγάπη για την πατρίδα και την ταυτόχρονη οικονομική και βιοτική εξαθλίωση των λαών τους, δίνοντας τους ισχυρό κίνητρο να τους ακολουθήσουν. Εξάλλου είναι γνωστό ότι όταν κάποιος δεν έχει τίποτα να χάσει, τότε είναι πολύ πιθανό να οδηγηθεί σε κακές και παράλογες συμπεριφορές και επιλογές.

Συνεπώς η πραγματική φύση και έννοια του φασισμού απέχει πολλά έτη φωτός από τη σημερινή χρήση της λέξης. Η λέξη “φασισμός” χρησιμοποιείται από κάθε πολιτικό φάσμα για συμπεριφορές που δεν είναι ούτε ελάχιστα φασιστικές. Ένα βασικό ζήτημα είναι ότι δεν πρέπει να μπερδεύονται όροι, αφού ακούγεται, για παράδειγμα, συχνά το “αριστερόστροφος/κόκκινος φασισμός” ενώ στην πραγματικότητα είναι ο επονομαζόμενος “κομμουνισμός”. Θα πρέπει κάποτε να κατανοήσουμε ότι ο φασίστας δεν είναι αυτός που διαφωνεί μαζί μας. Ούτως ή άλλως με αυτή τη λογική, όλοι διαφωνήσαμε κάποια στιγμή στη ζωή μας με κάτι, άρα είμαστε όλοι “φασίστες”; Κάτι τέτοιο δεν ισχύει, και η λέξη φασισμός που τόσο πολύ αρέσει σε πολιτικούς και όχι μόνο είναι αναγκαίο να σταματήσει να χρησιμοποιείται όσο το δυνατόν συντομότερα.