Ένα φάντασμα πλανιέται από πάνω μας: Tα Μακεδονικά συλλαλητήρια
«Κανείς δεν θα το θυμάται σε δέκα χρόνια». O Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1992 (αναφερόμενος στο «Μακεδονικό» ζήτημα).
Σαν Φάρσα
Το «Μακεδονικό» ζήτημα εν τέλει δεν ξεχάστηκε. Ακόμα και μετά από μια δεκαετία συνέχισε να αποτελεί ένα από τα «ανοιχτά» διακρατικά και Ευρωπαϊκά διπλωματικά θέματα του Ελληνικού κράτους, «πάγωσε» λίγο με την είσοδο της Ελλάδας στα μνημόνια από την άποψη πως δεν μονοπωλούσε τόσο τη δημόσια σφαίρα όσο τώρα. Σαν φάρσα επανέρχεται με μια λύση να φαντάζει πιο κοντά από ποτέ όμως και άλλο τόσο μακριά, σέρνοντας μαζί του και ντροπιαστικές στιγμές και μνήμες.
Το υπόβαθρο
Τα «Μακεδονικά» συλλαλητήρια όπως επικράτησε ο όρος τότε, ήταν ουσιαστικά λαϊκές μαζώξεις συλλόγων και ομάδων πολιτών, με «πατριωτικά» ακόμα και θρησκευτικά πρόσημα που ξέσπασαν το 1992 στη περιοχή της Μακεδονίας (στη Θεσσαλονίκη κυρίως).
Χαρακτηριστικές εικόνες ήταν η ομιλία του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ.κ Παντελεήμων Β΄ στην πλατεία Αριστοτέλους για την Μακεδονία στις 17/02/1992 αλλά και τα κλάματα του «εθνάρχη» Χριστόδουλου με τους πύρινους λόγους του για τα Σκόπια, σαν άλλος στρατηλάτης. Όλες οι εκδηλώσεις τούτες ήταν ένα ντελίριο έξαρσης εθνικισμού και λαϊκισμού. Στο κενό της καταρρέουσας Αριστεράς του 91-92’ , το χαμένο πάτημα και εθνικιστικό αίσθημα ενός κόσμου ήρθαν κατά κάποιον τρόπο να φουντώσουν τα Μακεδονικά συλλαλητήρια, για πρώτη φορά μετά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912.
Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του κρατιδίου της ΠΓΔΜ από τη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο, ενέκυψε το πρόβλημα ονοματολογίας της. Συμβατικά αυτό ορίστηκε με συνταγματική ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Όρος που αναγνωρίζεται διεθνώς εκτός της Ελλάδας η οποία ασκεί βέτο ως σήμερα, ενώ είχε επικυρωθεί ότι πληρούσε τα κριτήρια από την επιτροπή των νομομαθών της τότε ΕΟΚ “Μπαντέντερ” στις 15/1/1992 . Αποτέλεσμα, το κράτος της ΠΓΔΜ να μη γίνεται δεκτό στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι και σήμερα.
Στις 14/2 /1992 χιλιάδες κόσμου συμμετέχουν στο Πανμακεδονικό συλλαλητήριο κατά της ονομασίας «Δημοκρατία της Μακεδονίας».
Στις 18/2/1992 συγκαλείται σύσκεψη πολιτικών αρχηγών όπου συμφωνούν (με εξαίρεση το ΚΚΕ) για κοινή πλεύση πως η νέα ονομασία δεν θα περιέχει τον όρο «Μακεδονία».
Η εκκλησία, που κατέχει μεγάλη ευθύνη για την τροπή που πήραν τα πράγματα με την τότε στάση της αναζωπύρωσε, φούντωσε και καλλιέργησε με κάθε τρόπο το εθνικιστικό αυτό αίσθημα σε χιλιάδες κόσμου, παρέα με την ανοργάνωτη αλλά και οργανωμένη ακροδεξιά. Η υβριδική σύνδεση του θρησκευτικού καθήκοντος με το πατριωτικό καθήκον- δηλαδή το να μην συμπεριληφθεί ο όρος Μακεδονία στο νεοσύστατο κράτος των Σκοπίων- ήταν κάτι το αυτονόητο σε πολλούς. Χουντοβασιλικές και συντηρητικές οπισθοδρομικές δυνάμεις κυριάρχησαν, δημαγώγησαν και απομάκρυναν τη λογική από τη δημόσια σφαίρα.
Τα «Μακεδονικά» συλλαλητήρια, η κοινωνική έκφραση των παραπάνω, εφόσον εγκλώβισαν κυβέρνηση και αντιπολίτευση στο αδιέξοδο ιδεολόγημα «Η Μακεδονία είναι μια και Ελληνική» με λίγους φωτεινούς αντιρρησίες, εφόσον έχυσαν ανενόχλητα το εθνικιστικό και σοβινιστικό τους δηλητήριο στην κοινωνία και ιδιαίτερα σε νέους, μαθητές ακόμα, αναγνωρίζονται τουλάχιστον πλέον και εν μέρει και από μια μερίδα της κοινωνίας αλλά και από κόμματα της αντιπολίτευσης, δημάρχους και πολιτικά πρόσωπα του τότε και του σήμερα ως οι χειρότεροι σύμβουλοι της περιόδου.
Η εθνικιστική και λαϊκίστικη υστερία οδήγησε στην αποτυχία επίτευξης μιας έστω συμβιβαστικής και αμοιβαία αποδεκτής λύσης, μαζί φυσικά και με άλλους παράγοντες.
Σήμερα
To Μακεδονικό μετά από μια σειρά εξελίξεων στη γείτονα αλλά και διεθνώς, ξανά έπεσε στο τραπέζι. Μόνο ο Χριστόδουλος απουσιάζει. Φυσικά πρόθυμοι διάδοχοι υπάρχουν. Όπως ο Άνθιμος ας πούμε, ο οποίος δήλωσε στην τελετή καθαγιασμού των υδάτων πριν λίγες μέρες, στο ύψος της Αγίας Σοφίας, πως «Μακεδονία σημαίνει Ελλάδα» και ότι «αυτό θέλουμε να το καταλάβουν οι πάντες. Συγχρόνως Ελλάδα σημαίνει και Μακεδονία. Δεν είναι χθες και προχθές. Είναι αιώνιες οι σχέσεις αυτές και ξεκινάμε σε χρόνους προ Χριστού». Το αν είναι ή όχι, το αν Μακεδονία σημαίνει όντως «Ελλάδα» και μόνο αυτό ή και αυτό, δεν είναι του παρόντος να αναλωθούμε.
Ας σημειώσουμε όμως πως (ξανά) μιλάει ανώτατος ιερέας σαν εκπρόσωπος του κράτους, δικαιοδοσία που δεν διαθέτει όντας σε Ευρωπαϊκό και Δυτικό κράτος και όχι σε Θεοκρατία, απαιτώντας να το «καταλάβουν οι πάντες». Το κράτος φυσικά δεν καταβάλλει καμιά προσπάθεια να «τιθασεύσει» ούτε στα λόγια τον όλο και περισσότερο πολιτικοποιημένο κλήρο που επιθυμεί να συγκυβερνά. Και ας φάνηκε η καταστροφική στάση του το 92 . Όπως (θα έπρεπε να) συμβαίνει τουλάχιστον στις δημοκρατίες αντίθετα με τις Θεοκρατίες.
Φωτεινή εξαίρεση η ξεκάθαρη δήλωση του δημάρχου Θεσσαλονίκης Μπουτάρη : « Ούτε εγώ ούτε ο Άνθιμος εκφράζουμε την εξωτερική πολιτική της χώρας, ούτε τη χαράσσουμε. Εγώ ξέρω ότι με τους γειτόνους μας πρέπει να έχουμε καλές σχέσεις».
Ο ίδιος δήλωσε πως διαφωνεί με τα «κατάπτυστα» συλλαλητήρια που ανακοινώθηκαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης για τις 21 Ιανουαρίου αλλά και με την καμπάνια υπογραφών η οποία διεξάγεται και ηλεκτρονικά. «Διαφωνώ και έχω πει κακές λέξεις για τα συλλαλητήρια. Αυτά τα συλλαλητήρια δεν εκφράζουν την κοινή γνώμη. Δεν μπορεί ο καθένας να τσιρίζει και να φωνάζει ό, τι θέλει στους δρόμους. Δεν μπορεί σε μία τέτοια φάση να υπάρχουν ακραίες αντιλήψεις. Στα Σκόπια δεν κάνουν».
Το κάλεσμα στις 21 Ιανουαρίου από τους διοργανωτές «Μακεδονία σημαίνει Ελλάδα» μεταξύ άλλων αναφέρει πως «Σχετικά με το θέμα των Σκοπίων, η πολιτική ηγεσία της χώρας, με εξαίρεση το ΚΚΕ, συμφώνησε ότι η Ελλάδα θα αναγνωρίσει ανεξάρτητο κράτος των Σκοπίων μόνον αν τηρηθούν και οι τρεις όροι που έθεσε η ΕΟΚ, στις 16 Δεκεμβρίου 1991, με την αυτονόητη διευκρίνιση ότι στο όνομα του κράτους αυτού δεν θα υπάρχει η λέξη “Μακεδονία”». Φυσικά οι υποστηρικτές αυτού απέχουν από κάθε επιστημονική προσέγγιση του ζητήματος, λαογραφική ή και ιστορική. Δεν διαφέρουν καθόλου από τους προγόνους τους, του 92. Απλώς «υπογράφουν» για την αλήθεια. Τη δική τους, ξεπερασμένη και αβάσιμη αλήθεια. Για ένα κράτος τα σύνορα τα καθορίζει η ιστορία.Όχι η καρδιά.
Από την πλευρά του το ΥΠΕΞ διαμήνυσε «πως η επίσημη θέση της Ελλάδας είναι σαφής: σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό πριν από τη λέξη “Μακεδονία” που θα ισχύει έναντι όλων (erga omnes), για κάθε χρήση, εσωτερική και διεθνή». Πράγμα που έρχεται σε ρήξη με την απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του 1992 για μια Μακεδονία Ελληνική. Άραγε η σχετικά προοδευτική αυτή στάση της κυβέρνησης θα υποκύψει στους συντηρητικούς εκβιασμούς;
Πόσο μακριά είμαστε αλήθεια από μια επανάληψη αυτών των κατάπτυστων συλλαλητηρίων του 92’; Όχι πολύ. Είμαστε όμως επίσης, έτσι φαίνεται τουλάχιστον, πολύ κοντά και σε ένα κλίμα που αν καλλιεργηθεί ως οφείλει και με ανάλογη πολιτική βούληση, θα βρεθεί μια ίσως και οριστική λύση στο ζήτημα. Βάση της παραπάνω θέσης του ΥΠΕΞ αλλά και των συνθηκών, ίσως και σχετικά προοδευτική.
Ουδείς γνωρίζει αν αυτή θα είναι μια οριστική λύση, αν δοθεί. Ούτε αυτή που με βρίσκει ολικά σύμφωνο. Σίγουρα δεν είναι έξω από μια σφαίρα συμφερόντων. Μα σίγουρα απέχει από μια αδιάλλακτη στάση που τείνει να καλλιεργεί εθνικισμούς και σοβινισμούς, από προσκολλήσεις και αγκυλώσεις του παρελθόντος. Ως ένα βαθμό τουλάχιστον. Ας πρυτανέψει η λογική, και μακάρι η επιστήμη. Ενάντια στον Ελληνικό και Σκοπιανό εθνικισμό και στις κυρίαρχες μυθολογίες. Η πάλη για την συναδέλφωση των λαών, την παύση των εχθροτήτων και των διακρίσεων είναι στην ημερήσια διάταξη. Με την αναγκαία αναγνώριση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό των λαών. Όσο όμως τα παραπάνω παραμένουν σε μια μειοψηφική υποστήριξη το φάντασμα καραδοκεί. Η εμμονή στην ονοματολογία είναι αδιέξοδη. Μόνη λύση το να μπει ένα τέλος στην αλυτρωτική πολιτική και να αναγνωριστεί αμφότερη η εδαφική ακεραιότητα.
Στοίχισε πολύ αυτή η ιστορία. Βέβαια όχι σε όλους. Κάποιοι, ιδεολογικοί απόγονοι των πρωταγωνιστών των συλλαλητηρίων επωφελήθηκαν. Καρπώθηκαν, εξαργύρωσαν το μίσος που έσπειραν και βγήκαν μετέπειτα στην κοινωνική και κοινοβουλευτική επιφάνεια. Αυτό προσπαθούν να κάνουν και τώρα. Η γενιά μας του 98-99 δεν έζησε στο πετσί της αυτές τις “συνάξεις”. Δεν επιθυμούμε μια αναβίωση του εθνικόπληκτου δράματος.
Είναι ίσως η ώρα η «Αριστερή» κυβέρνηση να μην κάνει πίσω έστω σε αυτή τη διατύπωση. Η Εισαγγελία να είναι σε επαγρύπνηση. Να μην επιτρέψουν έστω τις παραπάνω φιέστες περνώντας την εικόνα μιας σκοταδιστικής Ελλάδας, που ξέρει να λύνει τις διαφορές της με κραυγές και ιερείς. Με εθνικιστικές φιέστες αλά Ερντογάν. Μιας παλιάς Ελλάδας που καταδίκαζε συγγραφείς, βιβλία και διανοούμενους ως εθνικούς προδότες.
Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την κοινωνία, το φάντασμα του μίσους, της μισαλλοδοξίας της οπισθοδρόμησης. Ας ενωθούμε, να του δείξουμε πως δεν το τρέμουμε, ας το διώξουμε μακριά μπας και φανεί λίγο ο ήλιος.Όχι αυτός της Μακεδονίας -που χουμε στο φαντασιακό μας- απαραίτητα, αλλά αυτός της ανθρωπιάς και της προόδου.
