Ξημερώματα Σαββάτου και στη γειτονική Τουρκία επικρατεί πανικός. Διεθνή και τοπικά μέσα κάνουν λόγο για πραξικόπημα των στρατιωτικών, για προσφυγή του Προέδρου Ερντογάν σε ευρωπαϊκές χώρες, για εκρήξεις στους δρόμους και κλείσιμο των στενών του Βοσπόρου. Μέσα σε αυτή την έκρυθμη κατάσταση, ο Πρόεδρος της Τουρκίας εμφανίζεται στο ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι CNN Turk, χρησιμοποιώντας την εφαρμογή FaceTime.

Και η κατάσταση αλλάζει. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρίζεται νικητής και μια διαφορετική ημέρα ξημερώνει στην Τουρκία.

Η μέρα αυτή που ξημέρωσε έφερε στην επιφάνεια μια γνώση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί -ίσως λίγο αφελώς- καθολική, αλλά παραγκωνισμένη: Το διαδίκτυο και, σε μεγαλύτερο μάλλον βαθμό, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν πλέον αποκτήσει τη δύναμη να επηρεάζουν μοναδικά τα πολιτικά δρώμενα και να καθορίζουν το μέλλον ολόκληρων κρατών.

Τα social media αλλάζουν -έχουν ήδη αλλάξει- τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού και το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου στην Τουρκία αποτελεί έναν ακόμη μάρτυρα στην αλλαγή αυτή.

Ο κεντρικός άξονας της αλλαγής που επιφέρουν τα social media μπορεί να εντοπιστεί, σύμφωνα με έρευνα που έχει πραγματοποιήσει φιλανδική ΜΚΟ, γύρω από την ανωνυμία, τον «πανταχού παρών» χαρακτήρα τους, τους περίπλοκους και πολλαπλούς ρόλους που διαθέτει κάθε χρήστες και τη σταδιακή, καθολική στροφή προς την υποκειμενικότητα, τον πλουραλισμό των πληροφοριών, την ταχύτητα και τη χρήση multimedia, αλλά και τη δυσκολία επιβολής κρατικών περιορισμών.

Ειδικά αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό προσφέρει μια μοναδική δύναμη στα social media, δύναμη που έκανε αισθητή την παρουσία της κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης και την αλλαγή του καθεστώτος στην Αίγυπτο. Ο ρόλος των social media στην παγκόσμια κοινότητα απέκτησε νέα δυναμική μετά την άνοιξη του 2011.

Ο Ερντογάν είχε επίγνωση της μοναδικής πολιτικής εξουσίας που προσφέρουν στο λαό τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο υπήρξε ένας από τους κύριους εχθρούς τους. Στο παρελθόν, είχε κατηγορηθεί αμέτρητες φορές ότι καταπατούσε την ελευθερία έκφρασης του λαού του, «φιμώνοντας» τα social media. Κι όμως, την πιο κρίσιμη στιγμή, αυτά φάνηκαν να είναι ο μεγαλύτερός του σύμμαχος.

Όταν τα συστημικά, κρατικά δίκτυα βρέθηκαν στα χέρια των στρατιωτικών -με τα κανάλια της τουρκικής κρατικής τηλεόρασης να μεταφέρουν επίσημα τα μηνύματά τους, ο Ερντογάν χρειάστηκε να αναζητήσει τη λύση έξω από τα συνηθισμένα.

Έτσι, ο επωνομαζόμενος Σουλτάνος της Τουρκίας εμφανίστηκε σε μετάδοση του CNN Turk μέσω της εφαρμογής FaceTime της Apple και απηύθυνε διάγγελμα προς τον λαό, παρακινώντας τον να λάβει δράση.

[embedyt] http://www.youtube.com/watch?v=UgOnLvmGiqE[/embedyt]

Οι εκκλήσεις του εισακούστηκαν. Ο τουρκικός λαός βγήκε στους δρόμους, ο αριθμός των νεκρών έφτασε τους 265, η απόπειρα πραξικοπήματος από στρατιωτικούς απετράπει και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παραμένει στην εξουσία.

Η εικόνα αυτή του κινητού της παρουσιάστριας, του μοναδικού διαύλου επικοινωνίας του Ερντογάν προς τον λαό του, είναι η πλέον αναγνωρίσιμη εικόνα της βραδιάς αποδεικνύει ότι το πρόσωπο της πολιτικής έχει πλέον αλλάξει.

Όταν οι στρατιωτικοί κατέλαβαν τα παραδοσιακά μέσα θεώρησαν ότι διέκοψαν οποιαδήποτε επικοινωνία ανάμεσα στο λαό και το υπάρχον καθεστώς. Ωστόσο, οι τεχνολογίες του 21^ου αιώνα βρέθηκαν στην υπηρεσία του ανθρώπου που τις είχε κυνηγήσει με μένος στο παρελθόν.

Ενώ Τούρκοι από όλη την επικράτεια μετέδιδαν τις εμπειρίες τους μέσω των διαθέσιμων social media -καθώς υπήρξε αποκλεισμός των Facebook, Twitter και YouTube, ιδιαίτερα κατά τις πρώτες ώρες- ο Τούρκος Πρόεδρος ακολουθούσε το παράδειγμά τους, επικοινωνώντας μέσω Twitter, παρά την ιδιαίτερα εχθρική στάση του προς το μέσο και το μπλοκάρισμα της πρόσβαση σε αυτό που είχε επιβάλλει δυο χρόνια νωρίτερα.

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα παρατήρηση του The Vox συγκρίνει την παρουσία του Ερντογάν στα social media την Παρασκευή με την εμφάνιση του βασιλιά της Ισπανίας Χουάν-Κάρλος σε τηλεοπτικό δίκτυο της χώρας τον Φεβρουάριο του 1981, όταν έκανε έκκληση για διατήρηση του Συντάγματος και της εκλεγμένης κυβέρνησης απέναντι στο αποτυχημένο πραξικόπημα 23-F. Τόσο η εμφάνιση του Χουάν-Κάρλος όσο και αυτή του Ερντογάν πολλοί κρίνουν ότι επηρέασαν άμεσα την πορεία των πολιτικών πραγμάτων.

Η στρατηγική του Ερντογάν και του επιτελείου να διατηρήσουν μια ενεργή παρουσία στα social media, τη στιγμή που οι στρατιωτικοί που αμφισβητούσαν το καθεστώς ακολούθησαν την παραδοσιακή οδό, προκαλεί αμφιβολίες σχετικά με το που έγκειται η πραγματική δύναμη κατά τις πολιτικές κρίσεις τον 21^ο αιώνα.

Η αποτυχία των στρατιωτικών μπορεί να εντοπιστεί πράγματι στην άμεση και εύστοχη αντιμετώπιση της κυβέρνησης ή σε στρατηγικά τους λάθη; Η παρουσία του Προέδρου τους στα social media ήταν αυτή που ώθησε τους Τούρκους να αντισταθούν;

Κι αν πράγματι αυτό ισχύει, πόσο ειρωνικό θα μπορούσε να βρει κανείς το γεγονός ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει να βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην εξουσία στηριζόμενος σε μέσα στα οποία ο ίδιος έχει αντιταχθεί όσο λίγοι;