Περί μπούργκας
Επειδή τώρα τελευταία παρατηρείται μια γενικότερη σύγχυση στο θεμα αν η κάλυψη των μουσουλμάνων γυναικών στο Δυτικό κόσμο είναι μια μορφή καταπίεσης αποφάσισα να κάνω ένα κολλάζ από κάποια διαφωτιστικά άρθρα, επιχειρώντας να δώσω ένα τέλος στην παραφιλολογία που έχει διαδοθεί σκόπιμα από ισλαμοφοβικές φωνές.
Η υπέροχη απάντηση του Αιγυπτίου φίλου μου όταν του ζήτησα τη γνώμη του για την κάλυψη.
Πλάι στον θρησκευτικό-πολιτισμικό συμβολισμό, η μαντίλα έγινε και καθαρά πολιτικό σύμβολο, έπειτα από το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 στους Δίδυμους Πύργους της Ν. Υόρκης: στον δυτικό πια κόσμο όλο και περισσότερες μουσουλμάνες, συχνά νεαρές γυναίκες, φόρεσαν μαντίλα, σαν απάντηση στη φοβική στάση και τον μισαλλόδοξο λόγο του δυτικού κόσμου που δαιμονοποίησε συλλήβδην τον ισλαμικό.
Είχε προηγηθεί η ιρανική επανάσταση του Χομεϊνί και το καθεστώς των μουλάδων που επέβαλε τη μαντίλα, αναδεικνύοντάς την σε κατεξοχήν σύμβολο της επανάστασης και σηματοδοτώντας μια σημαντική οπισθοχώρηση στον αγώνα των γυναικών για τη χειραφέτησή τους.
[widget id=”text-6″]
Αυτοί οι δύο ιστορικοί σταθμοί, πρώτα η επικράτηση των μουλάδων και ο ραγδαία αυξανόμενος φονταμενταλισμός, ο οποίος και οδηγεί στον δεύτερο μεγάλο σταθμό, στην 11/9, έχουν ιδιαίτερη σημασία στην όποια προσέγγισή μας: ο πρώτος για την καταναγκαστική επιβολή της μαντίλας, ο δεύτερος για την εκούσια χρήση της, μέσα από μια αμυντική καταρχήν στάση. Έχει δηλαδή σημασία να μην ξεχνούμε ότι δεν πρόκειται για ομαλή, αδιατάρακτη πορεία της μαντίλας μέσα απ’ τα βάθη του χρόνου· αντίθετα, έχουμε μια πορεία κατά την οποία (α) απορρίπτεται κάποια στιγμή ένα σύμβολο καταπίεσης από τις ίδιες τις γυναίκες, που όμως (β) υποχρεώνονται έπειτα από το ισλαμικό καθεστώς να ξαναφορέσουν τη μαντίλα, ενώ αργότερα (γ) όλο και περισσότερες τη φορούν από μόνες τους, διεκδικώντας επιθετικότερα την πολιτισμική ταυτότητά τους απέναντι στον όλο και πιο εχθρικό δυτικό κόσμο.
Η νέα συντηρητική στροφή, πρώτα ακούσια, έπειτα εκούσια, ούτε απρόκλητη υπήρξε βεβαίως, ούτε εν κενώ δημιουργήθηκε, ίσα ίσα συμβαδίζει με τη συντηρητικοποίηση και του δυτικού κόσμου, που κι αυτή εκφράζεται, αλλού περισσότερο αλλού λιγότερο, σε πολιτισμικό, θρησκευτικό και πολιτικό επίπεδο.
Το θέμα είναι εξαιρετικά ακανθώδες και περίπλοκο, καθώς συναιρεί όλα τα μείζονα προβλήματα και φαινόμενα της εποχής με τα μεγάλα και εκφοβιστικά ονόματα: παγκοσμιοποίηση και νεοεθνικισμός, φονταμενταλισμός, σύγκρουση πολιτισμών, θέση της γυναίκας, φεμινισμός, μειονότητες και θρησκευτικές ελευθερίες, ανθρώπινα δικαιώματα, ατομικές ελευθερίες, ελευθερία της έκφρασης και δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, με τα φυσικά τέκνα τους, τη μισαλλοδοξία, την ξενοφοβία, το ρατσισμό.
Κλικ για την πηγή
______________________________________________________________
ΜΑ ΓΙΑΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙΣ ΤΗ ΜΠΟΥΡΚΑ; ΕΙΣΑΙ ΙΣΛΑΜΟΛΑΓΝΑ!
Μου είπε ένας Ελληνας-τίμιος-πατριώτης-ανιστόρητος-αδαής. Και μετά μου ανέλυσε πως η Μεση Ανατολή δεν έχει καθόλου πολιτισμό ( τον έχει όλο πάνω του βλέπετε).
Αποφάσισα να του στείλω ένα κείμενο που θα καταστρέψει κάθε ψίχουλο ημιμάθειας και παραπληροφόρησης που διέθετε -και φυσικά δεν διάβασε ποτέ-.
Οι γυναίκες της Υεμένης είναι οι πιο δυναμικές γυναίκες που έχω γνωρίσει στη ζωή μου. Δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που πιστεύουμε, όταν τις βλέπουμε επιφανειακά, φαντάσματα μέσα στη μαύρη μπούργκα. Δεν είναι άβουλα πλάσματα. Είναι μητέρες, μορφωμένες και δυναμικές. Απαιτούν για τον εαυτό τους αυτό που αξίζουν. Μπορεί ο σύζυγος να είναι το κεφάλι της οικογένειας, αλλά αυτές είναι ο λαιμός, στον οποίο στηρίζεται το κεφάλι. Παρακολουθούν τα πάντα και επιβάλλονται με τον τρόπο τους, ενώ ταυτόχρονα είναι θαυμάσιες μητέρες. Και οι άντρες σέβονται τις γυναίκες. Δεν αισθάνθηκα ούτε στιγμή φόβο από τους άνδρες. Το αντίθετο μάλιστα. Πήρα μεγάλο σεβασμό.
Μερικές φορές τις ρωτούσα αν έχουν συζητήσει με το σύζυγό τους, να μην καλύπτουν τουλάχιστον το πρόσωπό τους. Η απάντηση που έπαιρνα ήταν πάντοτε η ίδια. Εκείνος δεν θα είχε κανένα πρόβλημα με αυτό. Όμως εκείνες δεν το τολμούν γιατί η ίδια η κοινωνία δεν θα τις αποδεχόταν. Πώς μπορούν μόνες τους να σηκώσουν αυτό το βάρος, όταν η κοινωνία τους δεν είναι έτοιμη για αυτό;
Από τη στιγμή που δέχεσαι τους ανθρώπους ως έχουν, αυτό βγαίνει στη συμπεριφορά σου και αυτομάτως σε αποδέχονται κι εκείνοι. Είναι αμοιβαίο. Και τότε μπορείς να δεις ποιοι πραγματικά είναι αυτοί οι άνθρωποι. Έκανα δυνατές φιλίες με τις γυναίκες συναδέλφους μου. Πολλές φορές εντυπωσιάζονταν από τη φυσικότητα με την οποία έδενα το μαντήλι μου. Μου έλεγαν ότι το κάνω καλύτερα ακόμα και από εκείνες. Ότι έχω ρίζες από τη Μέση Ανατολή. Στο τέλος τις αποστολής μου συνειδητοποίησα ότι δεν με ενοχλούσε καν που κάλυπτα κι εγώ το πρόσωπο μου. Περνούσαμε ποιοτικές στιγμές με τις γυναίκες πίνοντας τσάι, καπνίζοντας σίσα, συζητώντας για τις ζωές μας.
Οι γυναίκες στην Υεμένη αγαπούν πολύ τα έντονα χρώματα. Μες στο σπίτι φορούν το μαντήλι με πολύχρωμα ρούχα. Ίσως για να ισορροπήσουν το μαύρο της μπούργκας εκτός σπιτιού. Πέρα από τα έντονα ρούχα, οι γυναίκες αγαπούν και το έντονο βάψιμο. Έχω πάει σε γάμο και η νύφη ήταν «γκόθικ». Έντονη πούδρα, πορτοκαλί με ροζ σκιά, κατακόκκινα χείλη. Έχουν τη δική τους κοινωνία οι γυναίκες στην Υεμένη. Και περνούν καλά. Ακόμα και με τη μπούργκα θεωρούν ότι είναι όμορφες, κάτι το οποίο το βλέπω κι εγώ. Με το δικό τους τρόπο θα βγάλουν τη θηλυκότητά τους και θα προσελκύσουν τους άνδρες. Απλά δεν είναι ο δικός τους τρόπος τόσο φαινομενικός ή οπτικός θα έλεγα. Είναι πολύ περισσότερα.
Κλικ για το ολοκληρωμένο άρθρο.
_______________________________________________________
«Η μπούρκα (νικάμπ) για μένα συνιστά φεμινιστική δήλωση»
Μεταφράζω κείμενο της Zainab bint Younous που πρέπει να δημοσιεύτηκε πριν 3 μέρες (δεν έχει ημερομηνία). Απαντάει σε συνήθεις ερωτήσεις που ακούγονται για τη μπούρκα ή νικάμπ, αν και είμαι πεπεισμένη ότι ελάχιστες/-οι έως απειροελάχιστες-οι από όσες/-ους μιλάνε για το θέμα ενδιαφέρονται πραγματικά. Τα περισσότερα από όσα λέγονται σε σχέση με το συγκεκριμένο ζήτημα (καθώς και άλλες πολιτισμικές διαφορές) συνιστούν αναπαραγωγή ενός κυρίαρχου νεοαποικιακού λόγου που υποτίθεται πως ‘υπερασπίζει’ ‘ελευθερίες’. Ας προσπαθήσουν να την ακούσουν όσοι λεν πως ενδιαφέρονται, αν και πολύ αμφιβάλλω ότι η πλύση εγκεφάλου μιας προπαγάνδας που συνιστά τη βάση του πολέμου στο εσωτερικό και το εξωτερικό των χωρών μας μάς αφήνει περιθώριο για κάτι τέτοιο. Βρήκα το κείμενο από ποστ της ομάδας Καμένα Σουτιέν στο facebook.
Η μπούρκα (νικάμπ) για μένα συνιστά φεμινιστική δήλωση της Zainab bint Younous
Είμαι συγγραφέας, φεμινίστρια και ορθόδοξη μουσουλμάνα (σαλαφί [1], για την ακρίβεια).
Αγαπώ ο,τιδήποτε είναι γκόθικ, (steam)punk και Μπάτμαν. Έχω εμμονή με τα δερμάτινα τζάκετ. Είμαι θορυβώδης, ενίοτε ενοχλητική, και αφηρημένη.
Και φοράω νικάμπ [2].
Για μένα, το νικάμπ συνιστά μια πολύ φεμινιστική δήλωση. Καλύπτοντας το πρόσωπό μου, συσκοτίζοντας τα φυσικά χαρακτηριστικά μου σε όσους με περιβάλλουν, δηλώνω ότι «κάτοχος του σώματός μου είμαι μόνο εγώ, κανείς δεν έχει δικαίωμα πάνω μου». Τα λόγια, οι πράξεις και οι σκέψεις μου είναι πάνω από το σώμα μου και κανείς δεν μπορεί να με εξαναγκάσει σε κάτι άλλο. Το νικάμπ δεν με σβήνει από την κοινωνία. Αντίθετα, μου δίνει την ελευθερία να εμπλακώ με τους δικούς μου όρους, χωρίς να περιορίζομαι από αξιώσεις που ανήκουν σε άλλους.
Συνιστά ύστατη πράξη κτήσης και ενδυνάμωσης.
Και είμαι μαχητικά περήφανη γι’ αυτό. Ζώντας στον Καναδά, με ρωτούν συχνά για την επιλογή μου να φοράω νικάμπ. Ο πατέρας μου μεγάλωσε στον Καναδά και οι παππούδες μου ζουν εδώ πάνω από 40 χρόνια. Είμαι Καναδή –όχι παρά το γεγονός ότι φοράω νικάμπ, αλλά ακριβώς λόγω αυτού. Διδάχτηκα από μικρή το καναδικό σύνταγμα, που μου εξασφαλίζει το δικαίωμα να ντύνομαι όπως μου αρέσει. Είμαι εμποτισμένη από αυτό. Ακριβώς επειδή το γνώριζα, μου έδωσε την επιπλέον ώθηση αυτοπεποίθησης που χρειαζόμουν όταν πριν εφτά χρόνια επέλεξα να φορέσω νικάμπ. Ένιωθα σιγουριά γνωρίζοντας ότι κανείς δεν θα με κατηγορούσε πως παραβαίνω το νόμο ή ότι δεν ξέρω τι σημαίνει να είσαι Καναδή.
– Ξέρεις, είσαι στον Καναδά τώρα, μου λένε ακόμη με πατροναριστικό τόνο.
– Το ξέρω, απαντάω χαλαρά. «Κι ακριβώς γι’ αυτό φοράω ό,τι θέλω».
Μια γυναίκα πρόσφατα μόρφασε με αποτροπιασμό όταν στην ερώτησή της:
– Μα γιατί φοράς όλα αυτά τα μαύρα ρούχα; Απάντησα ανέκφραστα: «Γιατί είμαι γκοθού».
Όχι, δεν εξαρτάται όλη μου η ταυτότητα από το γεγονός ότι καλύπτω το πρόσωπο και το σώμα μου όταν βγαίνω έξω. Προτιμώ να μην επικεντρώνομαι στον τρόπο ντυσίματός μου, αλλά βρίσκομαι συχνά στη θέση να μιλάω και να γράφω για αυτό. Συνήθως καταλήγω να μιλάω για το νομικό και κοινωνικό αντίκτυπο του νικάμπ, αλλά για μένα είναι πολλά παραπάνω.
Μεγάλωσα βλέποντας τη μητέρα μου να φοράει νικάμπ. Αλλά οι γονείς μου δεν μου επέτρεπαν να το φορέσω μέχρι να το ψάξω και να συνυπολογίσω της σημασία του και τις συνέπειες μιας τέτοιας επιλογής. Όταν το πρωτοφόρεσα, έγινε με την απόλυτη πεποίθηση ότι δεν ήταν απλά κάτι που ήθελα, αλλά κάτι πουχρειαζόμουν. Ήταν αντανάκλαση και προέκταση της ταυτότητάς μου, χωρίς να αποτελεί το σύνολο της ύπαρξής μου.
Το νικάμπ είναι περισσότερα πράγματα από ένα κομμάτι ύφασμα ή μια πολιτική δήλωση. Είναι μια πνευματική θέση, μια πράξη λατρείας προς το Θεό. Δεν σημαίνει ότι φορώντας το θεωρώ τον εαυτό μου ανώτερο από άλλους∙ ακριβώς το αντίθετο. Υπάρχουν πολυάριθμοι άλλοι των οποίων οι πράξεις λατρείας μπορεί να υπερτερούν της δική μου. Φορώντας νικάμπ προβαίνω σε μια συνεχή πράξη και προσεύχομαι να με φέρνει λίγο εγγύτερα στο Θεό και στον παράδεισο.
Υπάρχουν κάποιοι που ρωτούν: «Αν είναι πράξη λατρείας, γιατί δεν το φορούν και οι άντρες;». Ενώ άλλοι ρωτούν «Δεν το ξέρεις πως δεν είναι καν κομμάτι του ισλάμ;» Άλλοι πάλι λένε πως καλύπτοντας το σώμα μου, το ερωτικοποιώ.
Τους απαντάω: Αν πραγματικά ενδιαφέρεσαι για τη θρησκευτικότητά μου, ψάξε την. Αλλά μην τολμήσεις να υπονοήσεις πως αγνοώ την ίδια μου την πίστη ή ότι δεν ξέρω τι κάνω και πώς. Κι όσο για τη σεξουαλικότητά μου, δεν σου πέφτει λόγος.
Οι ζωές των γυναικών που φορούν νικάμπ δεν περιστρέφονται γύρω από τα νικάμπ μας… και δεν είμαστε καθόλου μυστηριώδεις. Κάποιες από εμάς είμαστε ιδιαίτερα ανοιχτές ως προς τη δραστηριότητές μας, ακόμη και σε σχέση με τα ρούχα μας, ποστάροντας στο facebook, το twitter και το instagram. Αστειεύομαι στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης για τη δυσκολία μου «να ταιριάξω όλα μου τα μαύρα» (τα στοιχεία της αμφίεσής μου: την αμπάγια, το χετζάμπ και το νικάμπ)∙ το τρόμο όταν συνειδητοποιώ ότι φοράω το νικάμπ μου ανάποδα (ναι, υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος να το φορέσεις!) και το πολύ καναδικό πρόβλημα να πασαλείβομαι ολόκληρη με ζάχαρη από τα Timbits μου (σαν μπουκιές ντόνατ), εγώ και η 5χρονη κόρη μου.
Το μεγαλύτερο διάστημα το περνώ κάνοντας αυτά που αγαπώ περισσότερο: να διαβάζω και να γράφω για τις γυναίκες στο ισλάμ. Μελετώ γυναικείες ιστορικές προσωπικότητες και αμφισβητώ τις ιδέες της μουσουλμανικής κουλτούρας για τη γυναικεία σεξουαλικότητα και τους ρόλους των φύλων. Ενδιαφέρομαι βαθιά για τη μουσουλμανική κοινότητα και προβληματίζομαι με πολλά θέματα που μας μαστίζουν. Αγωνίζομαι να θέσω τις ιδέες μου σε εφαρμογή στο πλαίσιο της δικής μου τοπικής κοινότητας, στο πλαίσιο της οποίας έχω αναπτύξη μια σειρά workshop υπό τον τίτλο #MuslimSexEd.
Μπορεί να με βρείτε επίσης να κυκλοφορώ στην πόλη τραβώντας φωτογραφίες ή ξοδεύοντας πολλά χρήματα σε αξεσουάρ για να δώσω ιδιαίτερες πινελιές στην αμφίεσή μου.
Αντίθετα με όλα τα παραπάνω, τα ΜΜΕ και η ποπ κουλτούρα παρουσιάζουν εντελώς διαφορετικά το πώς είναι και πώς φαίνονται οι γυναίκες που φορούν νικάμπ. Φωτογραφίες του σωρού με «μουσουλμάνες γυναίκες» και «νικάμπ» δίνουν μια πληθώρα εικόνων που δεν είναι ούτε ρεαλιστικές ούτε πραγματικές. Το κοινό που έχουν το μεγαλύτερο μέρος αυτών των φωτογραφιών είναι ότι έχουν τραβηχτεί από μη-μουσουλμάνους/-εςφωτογράφους ή έχουν ως αντικείμενο αποκλειστικά γυναίκες μεσανατολικών χωρών.
Ο φωτογράφος του Associated Press Hassan Ammar είναι ο τελευταίος από μια μακρά σειρά φυγόπονων προσπαθειών κεφαλαιοποίησης των μουσουλμάνων γυναικών που φορούν νικάμπ… αποφεύγοντας οποιαδήποτε επαφή με αυτές τις γυναίκες. Για άλλους, όπως την Khloe Kardashian, η «μεταμφίεση» με νικάμπ είναι μέσο προώθησης ενός υπερσεξουαλικού παιχνιδιού. Ο σφετερισμός του νικάμπ για «καλλιτεχνικούς σκοπούς» είναι προσβλητικός. Δεν τον αντέχουμε άλλο. Στη Γαλλία παίρνουμε πρόστιμα για τη δημόσια κάλυψη των προσώπων μας. Αλλού στην Ευρώπη, στη Μεγάλη Βρετανία, στη Βόρεια Αμερική, οι γυναίκες που φορούν νικάμπ έρχονται αντιμέτωπες με λεκτική και φυσική βία.
Δεν φορούμε όλες την ίδια μαύρη στολή ή εξεζητημένο αϊλάινερ. Δεν είμαστε καταπιεσμένα θύματα ή «ισλαμίστριες» με πλύση εγκεφάλου. Δεν χρειαζόμαστε άλλους να μιλάνε στο όνομά μας ή για εμάς, προσποιούμενοι ότι διηγούνται τις ιστορίες μας ενώ έχουμε τις δικές μας φωνές και τις δικές μας φωτογραφικές, και είμαστε απολύτως ικανές να καταγράφουμε τις ζωές μας.
Και όντως το κάνουμε.
———————————
Σημειώσεις της aqua: [1] Σαλαφί είναι φονταμενταλιστική τάση του σουνιτικού ισλάμ. Κι όταν λέμε ‘φονταμενταλισμός’ εννοούμε τις κινήσεις που επιδιώκουν την επιστροφή στις ρίζες.
[2] Νικάμπ είναι το κομμάτι των γυναικείων ρούχων που καλύπτει το πρόσωπο. Μπούρκα είναι το αντίστοιχο που χρησιμοποιείται στο Αφγανιστάν και σε περιοχές του Πακιστάν και συνήθως όχι έξω από αυτές (επικοινώνησα με τη συγγραφέα για τη διευκρίνηση). Η μπούρκα επικράτησε στο λεξιλόγιό μας μετά τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, όπου η απελευθέρωση της γυναίκας από αυτό το βδελυρό πράγμα εμφανίστηκε ως ένας από τους λόγους νομιμοποίησης του πολέμου. Ο ιμπεριαλισμός φτιάχνει, εκτός από τις αντιλήψεις μας, και το λεξιλόγιό μας.
Κλικ για να δείτε το άρθρο στο αγαπημένο μου blog από όπου το δανείστηκα.