Πόσες φορές έχεις ακούσει να λέει κάποιος «Πρέπει να βάλετε όρια στη σχέση σας» ή «Αυτός έχει ξεπεράσει τα όρια του άλλου». Πόσες φορές κι εσύ ο ίδιος δεν έχεις μετανιώσει που δεν μπόρεσες να πεις «όχι» σε κάποιον. Πόσες φορές σκέφτηκες ότι πρέπει πρώτα να δώσεις για να λάβεις στη συνέχεια και επέτρεψες σε άλλους να πάρουν αποφάσεις για εσένα. Ακόμα, πόσες φορές άφησες κάποιον άλλον να σου επιβάλλει τις απόψεις του κι εσύ απλά δε μίλησες και υποχώρησες;
Γίνεται μεγάλος λόγος γύρω από τα όρια όμως, τι είναι σημαίνουν τελικά;
Φαντάσου ότι χτίζεις έναν φράχτη γύρω από την αυλή σου. Φτιάχνεις αυτόν τον φράχτη με σκοπό να έχεις τον έλεγχο του τι συμβαίνει στη δική σου αυλή. Δεν τον φτιάχνεις για να γνωρίζεις τα όρια της αυλής του γείτονά σου. Αν ο φράχτης είναι χαμηλός, τότε μπορεί οποιοσδήποτε, οποτεδήποτε να εισβάλλει στην ιδιοκτησία σου χωρίς απαραίτητα να το θέλεις. Αν πάλι είναι πολύ υψηλός, τότε μπορεί να κρατά μακριά μέχρι και τους φιλικούς επισκέπτες που θέλεις τόσο να βλέπεις.
Κάπως έτσι λειτουργούν και τα προσωπικά όρια.
Τα όρια μας δείχνουν που τελειώνει ο δικός μας ψυχικός και σωματικός χώρος και που ξεκινά του άλλου. Είναι προσωπικές γραμμές που καθορίζουν το ποιοι είμαστε, για ποια πράγματα είμαστε υπεύθυνοι, καθώς και που και σε τι έχουμε περιορισμούς. Τα όρια στοχεύουν στο να επιτύχουμε έναν υγιή και ισορροπημένο τρόπο ζωής και συσχέτισης με τους γύρω μας. Τα όρια δεν αφορούν τους γύρω μας. Αφορούν εμάς και είναι όρια που βάζουμε στον εαυτό μας ως προς το τι είναι αποδεκτό για εμάς και τι όχι.
Όπως με τον φράχτη έτσι και με τα προσωπικά όρια.
Κάποιος που έχει αδύναμα όρια (χαμηλό φράχτη), δυσκολεύεται να λέει όχι στους άλλους και να διαχωρίζει τις συναισθηματικές του ανάγκες από αυτές των άλλων. Νιώθει συνήθως θύμα, ανέχεται την έλλειψη σεβασμού και την ασέβεια στο πρόσωπό του, εξαρτάται από την γνώμη των άλλων, παίρνει πολύ προσωπικά ότι συμβαίνει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το άτομο με αδύναμα προσωπικά όρια, να συνηθίζει να ζει μέσα στο άγχος, στη σύγχυση και στην ανασφάλεια. Από την άλλη μεριά, κάποιος με αυστηρά όρια (υψηλό φράχτη), φαίνεται πιο απομονωμένος, αποφεύγει την οικειότητα και τις στενές σχέσεις, κρατά τους άλλους σε απόσταση, λόγω του φόβου της απόρριψης και δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια ακόμη κι αν τη χρειάζεται.
Αν δε μπορείς να λες «όχι», αν δε μιλάς όταν σε μειώνουν, αν επηρεάζεσαι από τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων, αν θέλεις να έρθεις κοντά με τους άλλους αλλά δεν τα καταφέρνεις, αν εξαρτάται το πως νιώθεις από το πως σε αντιμετωπίζουν οι άλλοι, τότε ίσως χρειάζεται να επαναπροσδιορίσεις τα προσωπικά σου όρια.
Η ύπαρξη υγιή και σαφών ορίων ενισχύει την αυτοπεποίθηση και δημιουργεί το αίσθημα ασφάλειας και αυτοκυριαρχίας. Επίσης, διευκολύνει τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, έτσι ώστε να περνάμε καλά και εμείς και οι γύρω μας.
Ας δούμε τις 6 κατηγορίες ορίων και ας σκεφτούμε που μπορεί να έχουμε χαμηλό, υψηλό ή και μέτριο/κανονικό φράχτη.
-
Σωματικά όρια:
Αφορούν στην ιδιοκτησία σου, στο σώμα σου. Θέτοντας σωματικά όρια αποφασίζεις ποιος θέλεις ή δε θέλεις να σε πλησιάζει ή/και να σε αγγίζει, σε ποιο βαθμό και με ποιόν τρόπο. Για παράδειγμα, αν κάποιος σε πλησιάσει ή σε αγγίξει με τρόπο που δε θέλεις ή περισσότερο απ’ όσο εσύ νιώθεις άνετα, τότε παραβιάζονται τα όρια σου.
-
Συναισθηματικά όρια:
Αφορούν στην ικανότητα να διαχωρίζεις τα συναισθήματα σου από τα συναισθήματα των άλλων, καθώς και στην ευθύνη σου γι’ αυτά. Τα υγιή συναισθηματικά όρια συνεπάγονται το να γνωρίζεις τα συναισθήματά σου και την ευθύνη σου απέναντι στον εαυτό σου και στους άλλους. Επίσης, σε προστατεύουν, μεταξύ άλλων, από το να αισθάνεσαι ένοχος για τα προβλήματα των άλλων ή και για τα δικά σου αρνητικά συναισθήματα.
-
Γνωστικά όρια:
Αφορούν στις σκέψεις, τις αντιλήψεις, τις αξίες, τις απόψεις σου και στον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο. Τα γνωστικά όρια παραβιάζονται όταν για παράδειγμα, κάποιος προσπαθεί να επιβάλλει τις απόψεις του.
-
Σεξουαλικά όρια:
Αφορούν στις συναισθηματικές, στις γνωστικές και στις σωματικές πτυχές τις σεξουαλικότητας σου. Τα υγιή σεξουαλικά όρια προστατεύουν ως προς την άνεση της σεξουαλικής επαφής και της δραστηριότητας σου και αφορούν, στην κοινή κατανόηση και τον σεβασμό των επιθυμιών και των περιορισμών μεταξύ εσένα και των ερωτικών σου συντρόφων.
-
Υλικά όρια:
Αφορούν στα αντικείμενά σου και στο χώρο σου και στον σεβασμό που θέλεις να έχουν οι άλλοι σε αυτά.
-
Χρονικά όρια:
Αφορούν στο πως οργανώνεις τον χρόνο σου για την διεκπεραίωση των υποχρεώσεών σου. Τα υγιή χρονικά όρια διακρίνονται από τις προτεραιότητες που βάζεις και από το να αφιερώνεις τον κατάλληλο χρόνο για κάθε πτυχή της ζωής σου.
Οι κύριοι λόγοι που δυσκολευόμαστε να θέσουμε τα όρια μας είναι η εσωτερική ανάγκη για αποδοχή, ο φόβος της απόρριψης από τους άλλους και εν συνεχεία, ο φόβος της εγκατάλειψης από αυτούς. Άλλοι λόγοι είναι ο φόβος της αντιπαράθεσης, η ενοχή, το ότι μπορεί να αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε δικαιώματα ή ακόμη ότι δε ξέρουμε τον τρόπο.
Οι καλοί λογαριασμοί λένε κάνουν τους καλούς φίλους και αναρωτιέμαι, αν στις διαπροσωπικές μας σχέσεις πιεζόμαστε, αγχωνόμαστε, δεν εκφράζουμε το τι δεχόμαστε, τι επιτρέπουμε και τι κόκκινες γραμμές έχουμε από και προς τους άλλους, τότε πόσο στα αλήθεια αισθανόμαστε άνετα κατά την αλληλεπίδραση μαζί τους.
Ας δούμε λοιπόν μερικές συμβουλές οι οποίες μπορούν να σε βοηθήσουν να «περιφράξεις την αυλή σου» με τρόπο υγιή, έτσι ώστε να φτιάξεις ισορροπημένες σχέσεις με τους γύρω σου και να βελτιώσεις την ποιότητα της ζωής σου.
-
Αυτές είναι οι ανάγκες και οι επιθυμίες μου:
Εντόπισε, αναγνώρισε και διαχώρισε τις επιθυμίες, τις ανάγκες, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις ενστάσεις και τους περιορισμούς σου από αυτά των άλλων και διεκδίκησε τα! Στην καθημερινότητα που τρέχει, ίσως πιέζεις τον εαυτό σου παραπάνω απ’ όσο θα ήθελες και ξεχνάς να του δώσεις ευχαρίστηση. Για να υπάρξει όμως ισορροπία, πέρα από τις υποχρεώσεις, χρειάζονται πάντα οι ευχάριστες και χαλαρωτικές στιγμές οι οποίες είναι υποκειμενικές για τον καθένα από εμάς. Μάθε να παίρνεις την ευθύνη για τη φροντίδα του εαυτού σου και φτιάξε το δικό σου πρόγραμμα φροντίδας παράλληλα με τις υποχρεώσεις σου.
-
Έχω δικαιώματα:
Όχι μόνο έχεις δικαιώματα αλλά να θυμάσαι πως εσύ είσαι υπεύθυνος για τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου και τον τρόπο που επιτρέπεις στους άλλους να σε αντιμετωπίζουν.
-
Λέω και «όχι» εκτός από «ναι»:
Πόσο συχνά λες «ναι» ενώ θα ήθελες να πεις «όχι»; Όσο μπορούν οι άλλοι, άλλο τόσο μπορείς και εσύ να λες «όχι» όταν κάτι δε σου ταιριάζει, δεν έχεις τον χρόνο ή πολύ απλά δε θέλεις. Βάλε τον εαυτό σου σε προτεραιότητα και θυμήσου ότι κάθε φορά που λες «όχι» σε κάτι ή κάποιον που σε πιέζει συναισθηματικά, λες ένα μεγάλο «ΝΑΙ» στον εαυτό σου.
-
Δικαιολογίες τέλος:
Πόσες φορές έχεις πει «όχι» και αμέσως μετά δικαιολογείσαι για την επιλογή σου αυτήν; Να λες «ναι» ή «όχι» με σιγουριά και ειλικρίνεια γιατί με το να δικαιολογείσαι ενισχύεις την πεποίθηση ότι εσύ είσαι αυτός που δημιουργεί το πρόβλημα σε μία κατάσταση. Είναι λοιπόν προτιμότερο, κάποιες φορές, να δίνεις παραπάνω πληροφορίες για τη στάση σου, έτσι ώστε η συμπεριφορά και τα κίνητρά σου να γίνονται ξεκάθαρα από τους άλλους.
-
Όχι τιμωρία αλλά προστασία:
Έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος με τον οποίο θέτουμε τα όρια. Τα όρια δεν τα θέτεις για να τιμωρήσεις κάποιον αλλά για να προστατέψεις τον εαυτό σου και να υπερασπιστείς την ευημερία σου. Επικοινώνησε με τους άλλους τις ανάγκες σου, τι αισθάνεσαι, τι επιτρέπεις και τι όχι, με διεκδικητικό τρόπο. Αν το κάνεις με θυμό και γκρίνια τότε το πιθανότερο είναι να μην ακουστείς. Θα δεις το επιθυμητό αποτέλεσμα όταν θα είσαι διεκδικητικός και ταυτόχρονα ήρεμος, ευγενικός και σταθερός σ’ αυτά που πρεσβεύεις. Αν αυτό σε κάποιες καταστάσεις δε λειτουργήσει, τότε θα χρειαστεί να επικοινωνήσεις τις συνέπειες που θα υπάρξουν, οι οποίες θα έχουν στόχο να ενισχύσεις τη συμμόρφωση των άλλων.
-
Συνήθεια, μεγάλο πράγμα:
Όταν έχουμε συνηθίσει τους άλλους να αντιδρούμε με κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς, η αλλαγή στη στάση μας μπορεί να φέρει δυσαρέσκεια και αντιδράσεις. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι γύρω μας δε χαίρονται πάντα με τις αλλαγές που συμβαίνουν με τα όρια που βάζουμε, καθώς αλλάζουν οι ισορροπίες που έχουν συνηθίσει. Μην απογοητεύεσαι και σίγουρα μη τα παρατάς! Χρειάζεται υπομονή και επιμονή, επανάλαβε σταθερά και ξεκάθαρα τη κάθε σου προσπάθεια οριοθέτησης μέχρι να γίνουν αποδεκτές από τους γύρω σου.
-
Tip:
Δοκίμασε αρχικά τη θέσπιση των ορίων σου σε καταστάσεις με μικρότερη δυσκολία, έτσι ώστε να μειώσεις το άγχος της απόδοσης αλλά και της κατάληξης.
Τα όρια είναι υποκειμενικά για τον καθένα γιατί η προσωπικότητα, η ιστορία του, το σύστημα αξιών του και άλλοι παράγοντες επηρεάζουν το πως, πότε και με τι νιώθει άνετα. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι ευέλικτα και μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με το είδος της σχέσης και το πως νιώθει κανείς κάθε στιγμή γι’ αυτά. Οριοθετώ δε σημαίνει γίνομαι εγωιστής, αλλά σημαίνει ότι αγαπώ, σέβομαι και προστατεύω τον εαυτό μου. Τα πάντα πηγάζουν από μέσα μας και οι σχέσεις που θέλουμε να κρατήσουμε δυνατές, υποφέρουν όταν είμαστε συναισθηματικά πιεσμένοι άρα, αν δεν είμαστε καλά μέσα μας, πως θα είμαστε με τους γύρω μας;
