Είναι απόλυτα κατανόητο ένα κράτος εν τη γενέσει του να καταφεύγει σε μυθοπλασίες για να δημιουργήσει τις ιδεολογικές βάσεις του στο λαό,πολλώ δε μάλλον όταν η ύπαρξη και η θέση του δεν έχουν διασφαλιστεί ακόμα.
Δεν μπορεί όμως αυτή η κατάσταση να κρατήσει για πάντα.  Θα πρέπει μετά από λίγο καιρό το «νηπιακό» αυτό κράτος να «ενηλικιωθεί» και να αφήσει πίσω το γλυκό και κολακευτικό μύθο και την εσφαλμένη γνώση για τη σκληρή αλήθεια.

Στην Ελλάδα σχεδόν 200 χρόνια μετά την επανάσταση του 1821 εξακολουθούμε να βασιζόμαστε ακόμα σε θρύλους για τα ιστορικά γεγονότα.
Δεν σκοπεύω να παραβιάσω ήδη «ανοιχτές θύρες» γι’ αυτό δεν θα αναφερθώ στην (μη) ύπαρξη του «κρυφού σχολειού», στην (μη) ανύψωση του λαβάρου στην Αγία Λαύρα ή ακόμη,στην ημερομηνία έναρξης της επανάστασης (22 Φεβρουαρίου στη Μολδοβλαχία και μέσα Μαρτίου στον ελλαδικό χώρο,ορίστηκε όμως η 25η Μαρτίου,το 1838 για να μπει η Εκκλησία στο «κάδρο» της επανάστασης) αλλά σε θέματα που δεν είναι ευρύτερα γνωστά.

 Μύθος: Κατά την Τουρκοκρατία υπήρχε διωγμός των χριστιανών και μαζικοί εξισλαμισμοί,όπως και παιδομάζωμα.

 Αλήθεια: Στον ελλαδικό χώρο κατά την Τουρκοκρατία εξαναγκασμένοι μαζικοί εξισλαμισμοί δεν υπήρξαν, σε αντίθεση με λοιπές χώρες των Βαλκανίων,οι Τούρκοι (Οθωμανοί,κατά το ορθότερο) δεν ενδιαφέρονταν για το θρήσκευμα αλλά πρωτίστως, αν όχι αποκλειστικά, για την ομαλή καταβολή των κάθε είδους φόρων προς τον σουλτάνο.Ήταν μία αυτοκρατορία βασισμένη στη διοικητική της διάρθρωση και απλώς οι Οθωμανοί διατηρούσαν περισσότερα προνόμια από τις μειονοτικές ομάδες.Από την άλλη μεριά,εθελούσιοι εξισλαμισμοί γίνονταν συχνά σε μία προσπάθεια αναρρίχησης στην κοινωνική πυραμίδα της αυτοκρατορίας,ενώ γονείς έστελναν τα παιδιά τους με τον ίδιο σκοπό,να γίνουν γενίτσαροι.

  Μύθος: Οι Έλληνες είχαν (συνεχή) συνείδηση ως έθνος

  Αλήθεια: Μέχρι τον 18ο αιώνα εθνική συνείδηση των Ελλήνων ή των υπολοίπων εθνών,ακόμη και των Οθωμανών ως Τούρκων δεν υπήρχε,ειδικότερα η ελληνική συνείδηση είχε τεθεί σε «χειμέρια νάρκη» από την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Υπήρχαν μόνο τα διάφορα millet (χριστιανικό, αρμένικο, οθωμανικό, κλπ.) που χωρίζονταν με βάση το θρήσκευμα. Στο χριστιανικό millet δεν συμπεριλαμβάνονταν μόνο οι Έλληνες αλλά και άλλοι χριστιανικοί πληθυσμοί,όπως οι Σέρβοι.Η εθνική αφύπνιση ήρθε στο τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα από τις διδαχές Ελλήνων λογίων του εξωτερικού (Κοραής,Ρήγας Φεραίος)

 Μύθος: Οι Έλληνες έδρασαν ενωμένοι απέναντι στους Τούρκους για τον κοινό σκοπό.

 Αλήθεια: Σκοτεινό σημείο αποτελεί και ο ρόλος πολλών συντελεστών της επανάστασης που πέρασαν από την πραγματικότητα της αμφιλεγόμενης προσωπικότητας στο μύθο του ήρωα με το χρόνο,την κάθαρση και την διδασκαλία της ιστορίας στο σχολείο,στο σπίτι,όπως και στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση.
Γενικότερα η ηρωοποίηση είναι δείγμα μίας ανώριμης αφήγησης της ιστορίας αφού η εικόνα των περισσότερων,αν όχι όλων,αγωνιστών ήταν και παραμένει θολή.

Από την απόλυτη ηρωοποίηση των οπλαρχηγών (σαφώς πιο αρεστοί στο λαό για τα στρατιωτικά τους επιτεύγματα) έως την απόκρυψη του ύποπτου ρόλου των διπλωματικών και κυβερνητικών εγκεφάλων των πρώτων επαναστατικών κυβερνήσεων,η ελληνική ιστορία έχει πολλά παραδείγματα περιορισμένης οπτικής.Ο ρομαντικός θάνατος στη μάχη πολλές φορές «καθάριζε» το παρελθόν του θανόντος (κλασικότερο παράδειγμα ο Παπαφλέσσας που μέχρι το θάνατο του στο Μανιάκι ως μέλος της κυβερνητικής παράταξης είχε συντελέσει στη διαστρέβλωση της μορφής και το σκοπού του αγώνα,έπειτα όμως λατρεύτηκε ως ήρωας).
Του λόγου το αληθές επαληθεύουν και οι εμφύλιες διαμάχες.Όχι μία αλλά δύο!
Πρόκειται για την πιο μελανή σελίδα της επανάστασης και την πιο παρασιωπημένη.Στα βιβλία,κυρίως τα σχολικά,γίνεται μία ελάχιστη μνεία των γεγονότων χωρίς καμία περαιτέρω ανάλυση,μάλλον για να μη χαλάσει την εικόνα του της ενιαίας και ομόθυμης επανάστασης από όλο το ελληνικό γένος.

Στην πρώτη φάση του εμφυλίου (1823-1824) οι Φιλικοί αντιμετώπισαν τους Κοτζαμπάσηδες με νικητές τους τελευταίους.
Έπειτα (1824-1825) οι κυβερνητικοί (Κουντουριώτης,Κωλέττης,Μαυροκορδάτος) έστρεψαν τους οπλαρχηγους της Ρούμελης κατά της Πελοποννήσου με σκοπό να αποδυναμώσουν και τις δύο μεριές και να ελέγξουν απόλυτα τον αγώνα και το νεοσύστατο κράτος (να σημειωθεί πως για τη νίκη τους ξόδεψαν και ένα μεγάλο ποσό του αγγλικού δανείου,σπαταλώντας πολύτιμο κεφάλαιο για το μέλλον της επανάστασης).

 Μύθος: Η επανάσταση παρά τις αντιξοότητες πέτυχε ολομόναχη το σκοπό της.

 Αλήθεια: Είναι γεγονός αξιοπεριέργο το ότι γιορτάζουμε την έναρξη της επανάστασης και όχι την δημιοργία του ελληνικού κράτους,σε αντίθεση με την πρακτική των περισσότερων άλλων κρατών. Πιθανότατα γίνεται σε μία προσπάθεια να εξιδανικευθεί ο επαναστατικός αγώνας και να του πιστωθεί μονόπλευρα η έκβαση του.

Παρά την αρχική της έκρηξη,η εξέγερση που άρχισε το 1821 είχε ουσιαστικά κατασταλεί καθώς μετά τις εμφύλιες διαμάχες,μόνο μικρές εστίες αντίστασης απέμεναν, οι οποίες ήταν θέμα χρόνου να σβήσουν και αυτές. Κανείς δεν υπήρχε να οργανώσει την επανάσταση:
οι περισσότεροι οπλαρχηγοί είχαν πεθάνει ενώ ταυτόχρονα οι κυβερνητικοί κύκλοι ήταν παντελώς ανίκανοι έως εγκληματικά αδιάφοροι (περιορίστηκαν στη διασπάθιση των αγγλικών δανείων) και οι Οθωμανοί είχαν αρχίσει να νικούν σε κάθε επίπεδο. Αν τον Ιούλιο του 1827 οι Αγγλοι, οι Γάλλοι και οι Ρώσοι δεν αποφάσιζαν να δημιουργηθεί ελληνικό κράτος, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει λίγους μήνες μετά η Ναυμαχία του Ναυαρίνου,η επανάσταση θα είχε σβήσει όπως συνέβη σε άλλες επαναστατημένες περιοχές.

Μπορεί αυτό να μην αρέσει διόλου σε ορισμένους και να μην ταιριάζει με την εθνική μας μυθολογία, αλλά πράγματι στους Συμμάχους -την τότε «Τρόικα»- οφείλει κατά μείζονα λόγο η Ελλάδα την ανεξαρτησία της και την δημιουργία του κράτους της (και των σημερινών της συνόρων). Οι «σύμμαχοι» που διαρκώς κατηγορούσαμε και κατηγορούμε, όχι μόνο δημιούργησαν το ελληνικό κράτος αλλά στη συνέχεια προσέφεραν στην Ελλάδα τη Θεσσαλία το 1881, απέτρεψαν την προέλαση των Τούρκων προς την Αθήνα το 1897, έβαλαν την υπογραφή τους στη Συνθήκη των Σεβρών το 1920,όχι από φιλικά ή φιλεύσπλαχνα συναισθήματα ούτε ως δώρο,αλλά μετά από στάθμιση των συμφερόντων τους και βάσει στρατηγικών επιλογών.Ούτε φιλέλληνες και «χουβαρντάδες»,ούτε ανθέλληνες και απάνθρωποι υπήρξαν.Αξιοποιώντας τη δύναμη τους όμως,επέλεγαν και χάραζαν την πολιτική που επιθυμούσαν.

Η Ελλάδα από το 1821 και μετά έγινε η χώρα που είναι σήμερα επειδή ευτύχησε να ακολουθήσει τότε πολιτική σωστών συμμαχιών και ανοιχτών οριζόντων (ιδίως τη δεκαετία 1910-1920),αντί να υποδηθεί τον (άχαρο) ρόλο της μικρής «ανάδελφης» χώρας που ψάχνει να ρίξει αλλού την ευθύνη και κάθεται και κλαίει.Η επικερδέστερη επιλογή για μία καθ’όλα μικρή χώρα ήταν να μπει «στο χορό» της διεθνούς πολιτικής και «να χορέψει»,όχι να επιλέξει την πιο όμορφη γωνία για να κλάψει.

 Μύθος: Οι Τούρκοι ήταν οι μόνοι που βασάνιζαν και σκότωναν άμαχους πληθυσμούς.

 Αλήθεια: Ουδείς υπήρξε άγιος εκείνη την περίοδο,επομένως δεν έλειψαν οι βιαιοπραγίες ούτε από τη μεριά των επαναστατών. Σε κάθε ευκαιρία έβγαζαν την οργή τους στους αμάχους (όπως στην άλωση της Τρίπολης,όπου ούτε ο Κολοκοτρώνης δεν μπόρουσε να πειθαρχήσει τους στρατιώτες του και να τους αποτρέψει από τη διάπραξη κάθε είδους ανοσιουργήματος).Σκότωναν,λεηλατούσαν και κατέστρεφαν αδιάκριτα οτιδήποτε βρισκόταν στο έλεος τους.

Σε καμία περίπτωση βέβαια οι βίαιες εξάρσεις των επαναστατημένων δεν συγκρίνονταν με τις αντιδράσεις των Τούρκων,όπως η σφαγή της Χίου,όμως υπήρξαν και η άρνηση τους δεν ωφελεί παρά έναν από χρόνια ψευδεπίγραφο εγωισμό.
 “ Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό” έλεγε ο Διονύσιος Σολωμός και είχε δίκιο.Μέσα από το μύθο γεννιέται μία στείρα ημιμαθής κριτική της ιστορίας και της πραγματικότητας χωρίς κάποια ωφέλεια ενώ καλλιεργεί και τον εθνικισμό.Η ιστορία πρέπει να διδάσκει και διδάσκει όταν είναι αληθινή,για να αποφευχθούν τα ίδια λάθη και να επαναληφθούν τα σωστά.