Η ιδεολογία ως πρόταση πολιτισμού
Η μικρόνοη προσέγγιση της πρότασης περί «εθνικής συνεννόησης», ως τρόπο αντιμετώπισης των χρόνιων εγχώριων κρίσεων τείνει στην, κατά πάσα πιθανότητα ακούσια, άμβλυνση του συλλογικού υποσυνείδητου να επιδιώκει ιδεολογική συγκρότηση.
Πολλοί θα ισχυριστούν πως η παραπάνω παρατήρηση αποτελεί μια θετική ένδειξη αποστροφής προς τον πολιτικό δογματισμό και την μη διαλεκτική στάση της μάζας, φαινόμενα που ταλαιπωρούν διαρκώς τα τελευταία χρόνια, το εκλογικό σώμα. Ο ισχυρισμός αυτός δεν τίθεται σε αμφισβήτηση ως προς την πρόδηλη διαπίστωση της «ποδοσφαιροποιημένης» αντίληψης του πολιτικού γίγνεσθαι, αλλά προς τo αίτιo δημιουργίας της.
Μια πρόταση επιδίωξης ιδεολογικού άξονα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχυστεί με την άκριτη ταύτιση προς ένα συμπαγές ιδεολόγημα δογματικών βεβαιοτήτων, κατάσταση που ακυρώνει την λεγόμενη «γνωσιακή διαφωνία». Αντιθέτως, ενθαρρύνει την δημιουργία ενός οργανωμένου συστήματος ηθικών, κοινωνικών και φιλοσοφικών ιδεών, θέσεων και αντιλήψεων, η βάση του οποίου στηρίζεται επί των πολιτισμικών και γνωστικών ερεθισμάτων του ατόμου. Η συνεχής εξέταση και αναθεώρηση του παραπάνω συστήματος είναι θεμελιώδης σημασίας.
Μοιάζει κοινή παραδοχή, πως η συνεχιζόμενη πολλαπλή παρακμή των τελευταίων χρόνων έχει επιφέρει μια σειρά ταλαντώσεων στην πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα των ατόμων, και άρα στο μέγεθος της ανάγκης τους (αλλά και στον τρόπο τού) να μετέχουν στα κοινά. Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των ταλαντώσεων αυτών, ο άκρατος κομματισμός.
Όσο οξύμωρο κι αν εκ πρώτης όψεως μοιάζει, καθώς η ενασχόληση με την πολιτική ουσία αυξάνει, αντίστροφη πορεία ακολουθεί η τάση κομματικής ψηφολαγνείας. Με μια βαθύτερη ανάλυση, το παραπάνω μοιάζει εύλογο, μιας και κεντρικό ρόλο στην συγκαιρινή πολιτική σκακιέρα παίζει ο διακομματικός ανταγωνισμός, και όχι η ορθολογιστική αντιμετώπιση των δεδομένων προβλημάτων. Η στόχευση αυτή ωθεί εκτός του δημοσίου διαλόγου άτομα τα οποία αναζητούν την πολιτική στη διαμόρφωση συστημάτων ιδεών και πρακτικών εφαρμογής τους. Έτσι, το πεδίο μένει ελεύθερο στους καιροσκόπους πολιτικούς, για να βρουν «πρόσφορο έδαφος» στα άκριτα ώτα των – έτοιμων να οχυρωθούν πίσω από και να υπερασπιστούν μια ιδεοληπτική φανφάρα – ψηφοφόρων.
Η παραπάνω περιρρέουσα ατμόσφαιρα, δεν δημιουργείται αποκλειστικά από δογματικά αίτια. Την ιδεολογική απάθεια συμπληρώνει η ωχαδερφιστική νόρμα της εποχής, η οποία φέρει ως τσιτάτο το πλέον γνωστό «εγώ θα αλλάξω τον κόσμο;». Το επίκεντρο του προβλήματος στην παραπάνω πρόταση βρίσκεται σε μια βαθιά εναρμονισμένη με την νεο-κουλτούρα, αντίληψη και επιβεβαιώνεται ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Τίποτα δεν είναι ισχυρότερο, από την μαζική άποψη ή με άλλα λόγια, την κοινή γνώμη, υποστηρίζουν πολλοί. Ως εκ τούτου, το άτομο αποτελεί έναν συνδετικό κρίκο στο παραπάνω μείγμα είτε μια μονάδα ανίκανη επιρροής. Ίσως πανάκεια στο παραπάνω σόφισμα αποτελέσει μια νέα αφετηρία νοοτροπίας, έχοντας ως αρχή πλέον την ενδόμυχη αλλαγή , και άρα τελικά τη συνολική.
[widget id=”text-6″]
Σε κάθε περίπτωση γίνεται αντιληπτό, πως και η καθαυτή διαδικασία δημιουργίας ιδεολογίας μπορεί εύκολα να ολισθήσει στο δρόμο ιδεολογημάτων, όταν επιδιώκεται μέσω της παραταξιακά οργανωμένης οδού. Αυτό άλλωστε έχει επιβεβαιωθεί από πλειάδα ιστορικών παρατηρήσεων, ανεξαρτήτως πολιτικής σκοπιάς, όπου άτομα, μάζες και πολιτευόμενοι με καθορισμένες πεποιθήσεις, έρχονται σε πρακτική αντίφαση. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η σημερινή πολιτική τάξη. Από την Γαλλική Επανάσταση μέχρι και τις μέρες μας, άνθρωποι κατά πλειονότητα έχουν πειστεί και θεωρούν τόσο την ισότητα όσο και την ατομική ελευθερία θεμελιώδεις αξίες. Ωστόσο, οι δυο παραπάνω έννοιες είναι αντικρουόμενες. Η ισότητα μπορεί να διασφαλιστεί μόνο με τον περιορισμό των ελευθεριών εκείνων που βρίσκονται σε ευνοϊκότερη θέση, ενώ η διασφάλιση του ότι κάθε άτομο θα έχει την απόλυτη ελευθερία να δρα κατά βούληση, αναπόφευκτα υπονομεύει τις αρχές της ισότητας. Ολόκληρη η πολιτική ιστορία του κόσμου από το 1789 και έπειτα, μπορεί να ιδωθεί σαν μια προσπάθεια συμβιβασμού της παραπάνω αντίφασης.
Παρόμοια παραδείγματα υπάρχουν σε κάθε οργανωμένο, με κομματικές συνθήκες, ιδεολογικό χώρο. Όποιος έχει διαβάσει έστω και ένα μυθιστόρημα του Τσάρλς Ντίκενς ξέρει ότι τα φιλελεύθερα καθεστώτα της Ευρώπης του 19ου αιώνα έδιναν προτεραιότητα στην ατομική ελευθερία, ακόμη και αν αυτό σήμαινε πως χρεοκοπημένες οικογένειες θα φυλακίζονταν και θα οδηγούνταν στην εξαθλίωση λόγω αδυναμίας αποπληρωμής χρεών. Όποιος έχει διαβάσει έστω και ένα μυθιστόρημα του Αλεξάντερ Σολζενίτσιν γνωρίζει πως το εξισωτικό ιδεώδες του κομμουνισμού γέννησε κτηνώδεις τυραννίες που επιχείρησαν να ελέγξουν κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Ακόμα, από τη Σιδερένια Φρουρά στη Ρουμανία έως τους Ενωμένους Πατριώτες στη Βουλγαρία, μέχρι την εγχώρια Χρυσή Αυγή, οι νεοναζί και οι φασίστες προσποιούνται απροκάλυπτα είτε τους καθολικούς είτε τους ορθόδοξους χριστιανούς, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν να κατηχούν τους ακόλουθούς τους με ένα κράμα ιδεών που καταλήγει σε κοινό παρονομαστή: την ανωτερότητα της αρίας φυλής και τη λατρεία του αίματος. Κάθε μια από τις παραπάνω παρατηρήσεις αποτελεί μια σαφή παρέκκλιση της ιδέας από την πρακτική έκφρασή της.
Τα παραπάνω παραδείγματα κομίζουν ευθέως, πως όταν η αναζήτηση πολιτικής επιχειρηματολογίας ταυτιστεί με ένα πρόχειρο και «πολυφορεμένο» μοντέλο εφαρμογής της, αλλοιώνεται και αποκλίνει του σκοπού της. Αποτέλεσμα αυτού, ένας νέος στρατός φανατισμένων «ιδεολόγων», έτοιμων να απορρίψουν καθετί αντικρουόμενο στην άποψή τους. Είναι εκείνη η στιγμή που η διαλεκτική μέθοδος της «θέσης – αντίθεσης – σύνθεσης» αποτυγχάνει να εξελίξει τον λογισμό του ατόμου και να βελτιώσει το κριτήριό του.
Από τα προλεγόμενα καθίσταται σαφές πως οι παγίδες της σύγχρονης πολιτικής σκηνής είναι πολλαπλές, άλλες με φανερό και άλλες με ναρκοθετημένο τρόπο. Διέξοδος από τον φαύλο κύκλο του κομματισμού, της κοινωνικής απάθειας και της φανατικοποιημένης μεθόδου προσέγγισης πολιτικών χώρων, αποτελεί η πολύπλευρη και στοιχειοθετημένη εσωτερική αναζήτηση πληροφοριών, θέσεων και γνώσης με στόχο την δημιουργία ενός ιδεολογικού άξονα απαλλαγμένο από κομματικές προσταγές και δογματισμούς. Με άλλα λόγια, μια αυτοπροσδιοριζόμενη στάση ζωής. Ας είναι αυτή η επόμενη πρόταση πολιτισμού, η οποία θα ενδιαφέρει πανανθρώπινα.