Γράφει ο Βασίλης Κίτος

Δεν θα ήταν υπερβολή να διαπιστώσει κανείς πως ελάχιστες φυσιογνωμίες έχουν φιγουράρει τόσο συστηματικά στα πρωτοσέλιδα της διεθνούς πολιτικής επικαιρότητας όσο εκείνο του Donald Trump. Αρκετό καιρό πριν εξασφαλίσει το ρεπουμπλικανικό χρίσμα, ο Νεοϋορκέζος δισεκατομμυριούχος με το εκρηκτικό-συγκρουσιακό attitude αποτελούσε το μήλο της έριδος, αφενός, ανάμεσα στα στελέχη του κόμματος των Ρεπουμπλικάνων, αφετέρου, στη διεθνή κοινή γνώμη. Σχεδόν ακαριαία, φανατικοί υπέρμαχοι και πολέμιοι , άρχισαν να ξεπηδούν από όλες τις γωνιές του δυτικού -και όχι μόνο- κόσμου, οι μεν εξαίροντας το θάρρος και το κουβαρνταλίκι του πολιτικού ανδρός, οι δε κατακεραυνώνοντας την οπισθοδρομικότητα και τον λαϊκισμό τον οποίο πρεσβεύει. Φυσικά, πολλές φορές ο υπερβάλλων ζήλος των εκατέρωθεν εκτροχιάζει την εξύμνηση ή τον ψόγο από την ορθολογική πολιτική συζήτηση. Δεν θα σταθώ στους υπερφίαλους κομπασμούς των «Τραμπικών» (π.χ. ο Trump είναι ο νέου Washington, καλό ε;), αλλά θα προσπαθήσω να προβώ σε μια ψύχραιμη καθαρά πολιτική ανάλυση του χαρακτηρισμού «Φασίστας», ενός από τους αγαπημένους της «αντιτραμπικής» ρητορικής, καθώς και μιας από τις πλέον κλισέ διεθνώς αρνητικά φορτισμένες ταμπέλες που μπορούν να καρφιτσωθούν στο κούτελο μια πολιτικής προσωπικότητας, άλλοτε δικαιολογημένα, άλλοτε ανορθολογικά.

Ας εξετάσουμε λοιπόν το φαινόμενο Trump και ας απαντήσουμε στο ερώτημα που τίθεται στον τίτλο του άρθρου. Ενώ το χιτλερικό δόγμα ευαγγελιζόταν ένα καινούργιο βιολογικό και πολιτιστικό προϊόν, ένα «νέο» άνθρωπο με χαρακτηριστικά βασισμένα στον μυστικιστικό νορδικό φυλετισμό, και παράλληλα οι Ιταλοί φασίστες ιδεολόγοι, όπως ο Εμίλιο Τζεντίλε, αποσκοπούσαν στη δημιουργία ενός «νέου» φασιστικού ανθρώπου, διαχωρισμένου από τον αστικό υλισμό και οριζόμενο από μια μυστικιστική ψυχολογία και επαναστατική ιδιοσυγκρασία, τέτοιες «καινοτομίες» φαντάζουν ξένες στην περίπτωση Trump. Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός δεν χρειάζεται βαθυστόχαστη ανάλυση, παρά μια ματιά στον ίδιο τον Trump. Ο άνθρωπος αποτελεί την επιτομή του «παλαιού», επαναπαυόμενου στις δάφνες του καπιταλιστή, ο οποίος λατρεύει την πολυτέλεια και τα top models.

Συνεχίζοντας, κοινό χαρακτηριστικό της ναζιστικής και φασιστικής ιδεολογίας αποτέλεσε ένας επιθετικός εθνικισμός που θα εξαπολυόταν εναντίον των «παραδοσιακών» εχθρών ( Γάλλοι και ανατολικοί Σλάβοι στην περίπτωση της Γερμανίας, Νοτιοσλάβοι και Βορειοαφρικανοί στην περίπτωση της Ιταλίας) του γερμανικού και του ιταλικού έθνους αντίστοιχα. Αν και θα ήταν δύσκολο να μιλήσουμε για αμερικάνικο εθνικισμό ( λόγω της προφανούς απουσίας αμερικάνικου έθνους), μπορούμε να πούμε πως και εδώ ο Trump εμφανίζεται τελείως αντίθετος με αυτού του είδους τις πρακτικές. Ο αυστηρότερος έλεγχος της λαθρομετανάστευσης από το Μεξικό δεν συνεπάγεται ως επιδίωξη για προσάρτηση της Τιχουάνας και ας μην ξεχνάμε ,επιτέλους, πως ο Trump έχει προσπαθήσει, σε επικοινωνιακό ,τουλάχιστον, επίπεδο να προσεγγίσει τον παραδοσιακό εχθρό των ΗΠΑ, που δεν είναι άλλος από τη Ρωσική Ομοσπονδία ( πρώην ΕΣΣΔ ), γεγονός για το οποίο κριτικάρεται σφόδρα από την πλευρά των δημοκρατικών. Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά τις δηλώσεις που κατακρίνουν τους βομβαρδισμούς της γειτονικής μας Γιουγκοσλαβίας επί κυβέρνησης Μπιλ Κλίντον, για τους οποίους κάποιοι άλλοι τηρούν σιγή ιχθύος, θα εισέλθουμε σε έναν πραγματικά εύλογο προβληματισμό για το ποιος είναι ο πιο «φιλοπόλεμος» υποψήφιος…. Ουπς Χίλαρι!

Επιπλέον, όσο παράξενο και αν φαντάζει σε μερικούς, ο φασισμός δεν αποτελεί μια ιδεολογία με πρόσημο το «εγώ» αλλά το «εμείς», όπως αποδεικνύει τόσο οι φασιστική ρητορική, όσο και οι μέθοδοι που χρησιμοποίησαν οι φασιστικές οργανώσεις για την αναρρίχηση τους στην εξουσία (π.χ μιλιταρισμός, βολονταρισμός). Θυμηθείτε πως δίπλα στον Χίτλερ υπήρχε ο Γκέμπελς, ο Γκέρινγκ και ο Μπορμαν, ενώ δίπλα στον Μουσολίνι ο Τσιάνο, ο Ντε Μπόνο και ο Τερούτζι. Ανάθεμα κι αν κανείς από σας μπορεί να κατονομάσει μια ισχυρή προσωπικότητα η οποία πλαισιώνει το φόντο του καταρχήν ατομιστή Trump και να αμφισβητήσει την προσωποπαγή χροιά της υποψηφιότητάς του. Γελοίος θα ήταν ,παράλληλα, όποιος αποκαλούσε «βολονταριστές» τους χαρτζιλικομένους ακραιφνείς οπαδούς ( και συχνά περιφρουρητές των ομιλιών), ενός ανθρώπου που αυτοχρηματοδοτεί την προεκλογική του εκστρατεία ( ενώ κάποιος άλλος τα τσεπώνει κρυφά από κυβερνήσεις χωρών-υποδειγμάτων ελευθερίας και ανθρωπισμού, όπως η Σαουδική Αραβία… ούπς Χίλαρι vol.2!)

Υπό το πρίσμα της οικονομίας, η φασιστική ιδεολογία υπήρξε ανέκαθεν υπέρμαχος του κορπορατισμού, δηλαδή της ελεγχόμενης και κατευθυνόμενης από το κράτος οικονομίας με απειροελάχιστη ελαστικότητα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Θα ήταν απολύτως γραφικό να υποθέσουμε πως ένας άνθρωπος σφυρηλατημένος εξ ολοκλήρου στο αμόνι της ελεύθερης οικονομίας, όπως και ολόκληρο το αμερικανικό κράτος, αιχμή του δόρατος της κριτικής του οποίου συνιστούν οι παρεμβάσεις του κράτους στην εγχώρια οικονομία επί 8ετίας Ομπάμα, θα είχε την παραμικρή επιθυμία να στρέψει την αμερικανική οικονομία σε κρατικιστική τροχιά, εν αντιθέσει με το δημοκρατικό κόμμα και τα σε συντριπτική πλειοψηφία κρατικοδίαιτα στελέχη του ( ουπς Χίλαρι vol.3!).

Συνοψίζοντας, θαρρώ πως μπορούμε εύκολα να δώσουμε τις απαντήσεις με σαφήνεια, με όση ακρίβεια μπορούμε να διαθέτουμε πριν δούμε την επί του πρακτέου δράση κάθε πολιτικού όντος ( Αρχή άνδρα δείκνυση, όπως έλεγε και ο Σοφοκλής) . Ο Trump είναι αδιαμφισβήτητα ένας λαϊκιστής δημαγωγός. Δεν είναι όμως, επ’ ουδενί, φασίστας, ακριβολογώντας πολιτικά και όχι προσάπτοντας γενικούς και αόριστους, υποκειμενικούς χαρακτηρισμούς. Συνιστώ ανεπιφύλακτα δύο κορυφαία συγγράμματα που πραγματεύονται το φαινόμενο του φασισμού, η ανάγνωση των οποίων θα συνεισφέρει στη σύσταση ενός «φασιστόμετρου» κατά την εξέταση της εκάστοτε πολιτικής φιγούρας, ατομικής ή συλλογικής: 1) Paxton Robert Owen. The Anatomy of Fascism. Νέα Υόρκη, 2004 , 2) Payne Stanley. A History of Fascism 1914-1945. Γουισκόνσιν, 1995.