Γράφουν οι Κατερίνα Μπελή και Ευγενία Χατζηαδαμίδου.

Το Σάββατο θα πραγματοποιηθούν από τον Πρωθυπουργό τα εγκαίνια της 81^ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης. Τα εγκαίνια της σημαντικότερης εμπορικής έκθεσης της Ελλάδος θα ακολουθήσει η -αναμενόμενη πλέον- παρέλαση πολιτικών αρχηγών -ανεξαρτήτου πολιτικού προσανατολισμού- από τη Θεσσαλονίκη και οι επακόλουθες συνεντεύξεις τύπου.

Η ΔΕΘ, άλλωστε, αποτελεί τη μεγαλύτερη ετήσια ευκαιρία για τους πολιτικούς παράγοντες της χώρας να απευθυνθούν στον ελληνικό λαό έξω από τους τοίχους της Βουλής.

Η πολιτικοποίηση της ΔΕΘ έχει τις ρίζες της βαθιά μέσα στο πολυετές παρελθόν της. Ο πρώτος Πρωθυπουργός που επισκέφτηκε την Έκθεση ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1928, μόλις την 3^η χρονιά λειτουργίας της.

Από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, η ΔΕΘ άρχισε σταδιακά να αποκτά πιο πολιτικό χαρακτήρα.

Όπως παρουσιάζει ο Κυριάκος Ποζρικίδης στην έκδοση «Ιστορίες της Έκθεσης», που κυκλοφόρησε με αφορμή τα 90αστα γενέθλια της, ήδη από τη δεκαετία του 1950 η λειτουργία της ΔΕΘ συνοδευόταν από αφίξεις πολιτικών στην συμπρωτεύουσα. Μετά την επαναλειτουργία της το 1951 -υπήρξε δεκαετής παύση της έκθεσης λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου- γρήγορα καθιερώθηκε η εγκαινίασή της από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Γεώργιος Παπανδρέου, συνοδευόμενοι πάντα από μία πληθώρα συνεργατών, πρωταγωνιστούσαν εκείνη την περίοδο στις εντυπωσιακές τελετές που γινόντουσαν με αφορμή τα εγκαίνια.

Η ΔΕΘ λέγεται σήμερα ότι διαθέτει τη δύναμη να προβλέπει τις πολιτικές εξελίξεις. Ίσως αυτή η συνειδητοποίηση να μην ήταν ποτέ περισσότερο αληθής από το 1965, όταν για πρώτη φορά μετά την επαναλειτουργία της, τα εγκαίνια ήταν λιτά και πραγματοποιήθηκαν απουσία μεγάλων πολιτικών στελεχών, του Πρωθυπουργού, αλλά και του Βασιλιά. Οι διοργανωτές, άλλωστε, φοβόντουσαν ενδεχόμενες εκδηλώσεις πολιτικού χαρακτήρα.

Δυο χρόνια αργότερα πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου και στη ΔΕΘ, για πρώτη φορά στα χρονικά, συμμετείχαν με περίπτερο οι Ένοπλες Δυνάμεις.

Όταν το 1974 ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής εγκαινίασε «την πρώτην μεταπελευθερωτική περίοδον της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης» έθεσε και τα θεμέλια για την ανάπτυξη του χαρακτήρα της ΔΕΘ της μεταπολίτευσης, ο οποίος μοιάζει πολύ με τον σημερινό.

Τη δεκαετία του 1980, η ΔΕΘ άρχισε βαθμιαία να μετατρέπεται από μία καθαρά εμπορική και πολιτισμική εκδήλωση σε έναν θεσμό έκδηλα πολιτικοποιημένο.

Το 1984, ο Ανδρέας Παπανδρέου χρησιμοποιεί τη ΔΕΘ ως βήμα για να επιτεθεί στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, χαρακτηρίζοντας τον «Εφιάλτη», ενώ μια δεκαετία αργότερα, το 1995, με την ομιλία του ωθεί τον Κώστα Σημίτη, Υπουργό Βιομηχανίας και Εμπορίου, σε παραίτηση.

Ο χαρακτήρας της ΔΕΘ είχε πλέον διαμορφωθεί πλήρως όταν το 2014 ο Αλέξης Τσίπρας, έξι μήνες πριν αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας, παρουσίασε το πολιτικό του πρόγραμμα, που έμεινε στην ιστορία ως το «Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκη».

Αυτή η πολιτική πτυχή της ΔΕΘ δεν θα αποτελούσε τόσο μεγάλο πρόβλημα αν δεν κατέληγε τα τελευταία χρόνια να αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο της, παραγκωνίζοντας σχεδόν ολοκληρωτικά τον αρχικό εμπορικό χαρακτήρα της.

Μόνο φέτος, περίπου 4000 αστυνομικοί θα βρίσκονται σε επιφυλακή για να αντιμετωπίσουν τα επεισόδια που αναμένεται να συνοδεύσουν την έκθεση που «κάθε Έλλην πρέπει να θεωρήση Εθνικόν καθήκον του να επισκεφθή», όπως διαφήμιζαν οι εφημερίδες του παρελθόντος.

Η έκθεση, που συμβάλει εδώ και 90 χρόνια στην πρωτοπορία της πόλης στην καινοτομία, στις γεύσεις και τον πολιτισμό, έχει μετατραπεί πλέον σε έρμαιο των πολιτικών. Έντονη δυσαρέσκεια για τον πολιτικό χαρακτήρα της ΔΕΘ διατύπωσε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, χαρακτηρίζοντας την έκθεση “χαρμάνι πολιτικού και εμπορικού γεγονότος”, “ένα καθαρά οικονομικό γεγονός”.

Παρόλα αυτά, δεν είναι τυχαίο που οι εκάστοτε πολιτικοί ηγέτες επιλέγουν τη ΔΕΘ για την ανακοίνωση σημαντικών πολιτικών εξελίξεων, δίνοντάς της έτσι έναν πολιτικό χαρακτήρα αντίθετο με τον αρχικό. Ποιος όμως θα μπορούσε να πει με σιγουριά πως αυτή η έκθεση εντυπωσιακών και καινοτόμων εκθεμάτων δεν είχε εξαρχής ως στόχο να παίξει εκτός των άλλων σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής σκηνής;

Μία έκθεση με τόσο μεγάλη απήχηση τόσο από το ελληνικό κοινό όσο και από κοινό προερχόμενο από σημαντικές χώρες του εξωτερικού όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία είναι το ιδανικό μέρος πολιτικής προπαγάνδας. Για πολλές δεκαετίες η ΔΕΘ εξελισσόταν τόσο σε περιεχόμενο όσο και σε εγκαταστάσεις κάνοντας την ικανή να ανταγωνιστεί μεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού φιλοξενώντας μεγάλα ονόματα του διεθνούς τζετ σετ, ανάμεσα στους οποίους υπήρξαν πολιτικοί και καλλιτέχνες. Με άλλα λόγια, η ΔΕΘ αποτελεί ένα μέρος εμπορικής, πολιτιστικής, αλλά και πολιτικής ανάπτυξης ή διαφορετικά ένα μέρος προβολής τόσο της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της πόλης και της Ελλάδας γενικότερα αλλά και μία ευκαιρία ανάδειξης πολιτικών προσώπων και του “αναπτυξιακού σχεδίου” της εκάστοτε κυβέρνησης.

Έχει πραγματικά μετατραπεί η ΔΕΘ σε ένα παράρτημα της Βουλής;

Η αλήθεια είναι ότι η πολιτικός χαρακτήρας της επικρατεί ενάντια στον εμπορικό και τον πολιτισμικό σήμερα περισσότερο από ποτέ. Ωστόσο, καθένας από τους χιλιάδες επισκέπτες της κάθε χρόνο μπορεί να επιβεβαιώσει ότι η αίγλη του παρελθόντος συνεχίζει να αναβιώνει ένα δεκαήμερο κάθε Σεπτέμβριο.

Εν ολίγοις, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη τόσο με την σκιαγράφηση της κατάστασης της ελληνικής αγοράς όσο και με την παρουσίαση της κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης της χώρας.

Ίσως, τώρα είναι η καλύτερη στιγμή για να θυμηθούμε τα λόγια του Κωνσταντίου Καραμανλή, γραμμένα στο βιβλίο των επισκεπτών της ΔΕΘ του 1976: «Καλή, μπορεί να γίνει και καλύτερη».