Ένα θέμα το οποίο απασχολεί εδώ και δεκαετίες την Ισπανία είναι το αποσχιστικό ρεύμα της Καταλονίας. Οι Καταλανοί διεκδικούν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους, καθώς δεν τους αρκούν τα προνόμια τα οποία έχουν ως αυτόνομοι. Έτσι αγωνίζονται για τη δημιουργία ενός νέου κράτους στην Ιβηρική χερσόνησο, το οποίο θα προκύψει μετά την απόσχιση από την Ισπανία .
Το παραπάνω ζήτημα επανήλθε στο διεθνές προσκήνιο την Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου, όταν το τοπικό κοινοβούλιο της Καταλονίας αποφάσισε τη διεξαγωγή την 1η Οκτωβρίου ενός δημοψηφίσματος, ώστε να αποφανθεί ο καταλανικός λαός για την ανεξαρτησία της βορειοανατολικής περιφέρειας.
Αναλυτικότερα, μετά από μία μακρά και θυελλώδη συνεδρίαση του Parlament (Καταλανικό Κοινοβούλιο), εγκρίθηκε ο νόμος για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας με τις ψήφους μόνο της κυβερνητικής συμμαχίας των «Μαζί για το ΝΑΙ» (Junts pel Si) και των εθνικιστών αντικαπιταλιστών του CUP, μετά και την αποχή των Ciudadanos, PCS (Σοσιαλιστές), PP ( Λαϊκό Κόμμα), Catalunya si que es Pot (όπου μετέχουν οι Podemos).
Ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι ζήτησε αμέσως από το Συνταγματικό Δικαστήριο (TC) να ακυρώσει τον σχετικό νόμο, ενώ είχε συναντήσεις με τους ηγέτες των Σοσιαλιστών και των Ciudadanos, οι οποίοι έχουν εκφράσει αλληλεγγύη στις κινήσεις του. Επίσης συγκλήθηκε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο για να εγκριθεί η προσφυγή στο TC.
Όπως αναμενόταν, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας ακύρωσε το νόμο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος, αφού τον έκρινε ως αντισυνταγματικό .
Επιπλέον, το γραφείο του Ισπανού γενικού εισαγγελέα ανακοίνωσε την Πέμπτη ότι θα ασκήσει ποινικές διώξεις σε βάρος ηγετικών μελών του καταλανικού κοινοβουλίου, που ενέκριναν το συγκεκριμένο νόμο.
Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που το Συνταγματικό Δικαστήριο ακυρώνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στην Καταλονία την τελευταία δεκαετία. Είχε προηγηθεί το μη δεσμευτικό δημοψήφισμα που διεξήχθη από την κυβέρνηση της Καταλονίας στις 9 Νοεμβρίου 2014 και στο οποίο το 80,8% των ψηφισάντων είχε αποφανθεί υπέρ της ανεξαρτησίας. Η συμμετοχή υπολογίζεται πως είχε κυμανθεί από 37,0% ως 41,6%. Το TC στις 2 Δεκεμβρίου 2015 ακύρωσε το ψήφισμα ανεξαρτησίας του Καταλανικού Κοινοβουλίου.
Κατά πόσο όμως έπραξε σωστά ;
Ο νόμος του ισπανικού κράτους που ορίζει τις αρμοδιότητες της Κυβέρνησης της Καταλονίας ονομάζεται Καταστατικός Χάρτης της Αυτοδιοικούμενης Περιφέρειας της Καταλονίας, και προέκυψε μετά από διαπραγματεύσεις της ισπανικής κυβέρνησης και του καταλανικού κοινοβουλίου. Μάλιστα η συμφωνία εγκρίθηκε κατόπιν δημοψηφίσματος στις 18 Ιουνίου 2006, όπου το 75% των Καταλανών ψηφοφόρων το απεδέχθη. Είναι δυνατόν μόλις 11 χρόνια μετά να ζητείται κατάργηση του νόμου περί αυτονομίας και να επιχειρείται η ανεξαρτησία ;
Επιπρόσθετα, σε περίπτωση που η καταλανική κυβέρνηση προχωρήσει στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος ο Ραχόι μπορεί να προσφύγει στο Νόμο για την Εθνική Ασφάλεια, που προβλέπει μέτρα για την «εξασφάλιση της άμυνας της Ισπανίας και των συνταγματικών αξιών της», είτε στο σκληρότερο μέτρο της επίκλησης του Άρθρου 155 του Συντάγματος, που προβλέπει την «αναγκαστική επιβολή των υποχρεώσεων» κάθε αυτόνομης περιοχής, σε περίπτωση που διαπιστώνεται ότι αυτή δεν πληροί τις υποχρεώσεις της που καθορίζονται από το Σύνταγμα ή άλλο νομοθέτημα, ή δρα κατά τρόπο βλαπτικό προς τα συμφέροντα της Ισπανίας .
Βέβαια, πώς θα μπορούσε να επιτρεπόταν από τους ισπανικούς νόμους μία αποσχιστική ενέργεια; Για να επιτευχθεί η ανεξαρτησία της Καταλονίας δεν είναι απαραίτητο να παραβιασθούν κάποιοι νόμοι; Μήπως το θέμα είναι ανάγκη να αξιολογηθεί με αλλά κριτήρια πιο αντικειμενικά που δε θα καταδικάζουν εκ των πραγμάτων τη μία πλευρά;
Ωστόσο και αν το ζήτημα εξεταστεί από πλευράς Διεθνούς Δικαίου, η κατάσταση δε βελτιώνεται για τους θιασώτες της ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Το Διεθνές Δίκαιο αναγνωρίζει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών, το οποίο επέτρεψε στα κράτη τα όποια βρίσκονταν υπό αποικιακό ζυγό να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους .
Στην περίπτωση όμως των Καταλανών, δεν πρέπει να γίνεται λόγος για «λαό», αλλά για μία πολιτισμική και γλωσσική μειονότητα, της οποίας τα συμφέροντα είναι προστατευμένα από το καθεστώς αυτονομίας και από τα προνόμια που διαθέτει.
Ακόμη, η γεωγραφική θέση της Καταλονίας δεν της επιτρέπει να υποστηρίξει πως η περίπτωσή της παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με τις περιπτώσεις των χωρών που βρισκόταν υπό αποικιοκό ζυγό.
Εν κατακλείδι, όλη η Ευρώπη οφείλει να παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα τεκταινόμενα στην Ιβηρική χερσόνησο. Η Ισπανία, η τέταρτη κατά σειρά ισχυρότερη χώρα της ευρωζώνης, βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο της ιστορίας της και αναλόγως με τους χειρισμούς και των δύο πλευρών μπορεί να γεννηθεί ένα νέο κράτος στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι αδήριτη ανάγκη να γίνουν σεβαστοί οι κανόνες Δικαίου και να αποφευχθούν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από τις δύο πλευρές.
