“Bella Ciao”: Τότε και τώρα θαρρετά κατά του φασισμού και της εκμετάλλευσης

23 Δεκεμβρίου 2017

Συγκινητικές στιγμές εξελίχθηκαν στην Ιταλία πριν λίγες μέρες, όταν γυναίκες όρθωσαν στην πράξη το ανάστημά τους μπροστά στην εξόρμηση των μελών του ακροδεξιού και φασιστικού Ιταλικού κόμματος Casa pound οι οποίοι «παρουσίαζαν» με τρικάκια και φυλλάδια το «πρόγραμμά» τους στον κόσμο της πλατείας.

Οι θαρραλέες αυτές γυναίκες, γιατί χρειάζεται θάρρος να σταθείς μπροστά σε οργανωμένη παρουσία ακροδεξιών, εμείς εδώ στην Ελλάδα ίσως το γνωρίζουμε καλύτερα αυτό, λοιπόν, αφού σχημάτισαν έναν μικρό κύκλο απέναντι από τα μέλη της Casa pound, ορισμένες από αυτές κρατώντας κόκκινες σημαίες άρχισαν να τραγουδάνε όλες μαζί το γνωστό αντιστασιακό Ιταλικό τραγούδι “Bella Ciao”.
Το τραγούδι αυτό, προφανώς και δεν ήταν τυχαία επιλογή. Για όσους το αγνοούν πρόκειται για τραγούδι με ρίζες στον Β Παγκόσμιο πόλεμο. Έχει αναπαραχθεί και διασκευαστεί από διάφορους καλλιτέχνες ανά τον κόσμο σε μια σειρά από γλώσσες: στα ιταλικά, τα αγγλικά, τα ελληνικά, τα ρωσικά, τα βοσνιακά, τα κροατικά, τα σερβικά, τα ουγγρικά, τα ισπανικά, τα φινλανδικά, τα γερμανικά, τα τουρκικά, τα ιαπωνικά, τα κινέζικα και τα κουρδικά.

Η μελωδία του τραγουδιού φαίνεται να ήταν κιόλας γνωστή στους Ιταλούς χωρικούς και αγρότες από τις αρχές του 20^ου αιώνα. Φαίνεται να το σιγοψέλλιζαν με πάθος τα κουρασμένα χείλια των γυναικών που μάζευαν ρύζι στις φυτείες της ιταλικής επαρχίας Terre d’Acqua στην Μπολόνια. Οι στίχοι του τραγουδιού αρχικά κατηγορούσαν την σκληρή και απλήρωτη δουλειά στα χωράφια, όπου μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξαθλιωμένο δούλευε υπό αισχρές συνθήκες εκμετάλλευσης κάτω από τον καυτό Ιταλικό ήλιο. Οι στίχοι καταφέρονται κατά του «αφεντικού» όπου «επιτηρεί» με βούρδουλα τον εργάτη παρακολουθώντας τη διαδικασία εργασία τους, καταστρέφει τη ζωή των γυναικών και το σώμα τους, ενώ κλέβοντάς τους ανοιχτά αρνείται να πληρώσει μισθούς, καταδικάζοντας οικογένειες στην πείνα και στην εξαθλίωση. Φυσικά οι παραπάνω συνθήκες που μελοποιήθηκαν σε αυτό το δημώδες άσμα απαντούσαν πλήρως στην Ιταλική πραγματικότητα χιλιάδων φτωχών λαϊκών- εργατικών στρωμάτων της εποχής . Το τραγούδι όμως αυτό έμελλε να γίνει σταθμός στην ιστορία της αντάρτικης μελωδίας.

Από την εισβολή και έπειτα των συμμαχικών δυνάμεων στις 10 Ιούλη του 1943 στην Ιταλία και την ανατροπή του Μουσολίνι ως και τη συνθηκολόγηση ήττας της Φασιστικής Ιταλίας με τους συμμάχους , υπήρξε μια μεγάλη άνθιση του αντάρτικου παρτιζάνικου κινήματος σε περιοχές της Βόρειας Ιταλίας όπου ήταν Γερμανοκρατούμενες. Το αντάρτικο αυτό κίνημα θα δράσει σε διάφορες περιοχές της Ιταλίας απελευθερώνοντας πόλεις και χωριά από κρατικές φασιστικές δυνάμεις αλλά και Γερμανικές. Πλήθη λαού θα μεθύσουν απο το εθνικο-απελευθερωτικό αυτό κάλεσμα αλλά και απο τον αγώνα ενάντια στον φασισμό, θα εγκαταλείψουν σπίτια και οικογένειες και θα χαθούν στον πόλεμο. Άντρες και γυναίκες άφηναν οικογένεις, σπίτια, αδελφούς και δουλειές για να κρατήσουν το τουφέκι της απελευθέρωσης, για την πραγματοποίηση ενός ιδανικού, ενός ονείρου, για την “αντάμωση ως νικητές” που λέγαμε και εμείς εδώ.

Αποκορύφωμα, μεταξύ άλλων, της παρτιζάνικης δράσης ήταν η σύλληψη και δολοφονία του Μουσολίνι. Η συνθηκολόγηση όπως αναφέραμε παραπάνω οδήγησε σε άμεση εισβολή των δυνάμεων του Χίτλερ από τον Ιταλικό βορρά και κατάληψης μεγάλου μέρους του. Τα ναζιστικά στρατεύματα με μια αστραπιαία επιχείρηση θα απελευθερώσουν τον Μουσολίνι από τον τόπο εξορίας όπου τον έριξε ο Βασιλιάς, μετά την αποτυχία του, στον Γκράν Σάσο και θα τον φυγαδεύσουν στον Ιταλικό βορά, σε περιοχή ελεγχόμενη από τον στρατό του Χίτλερ. Τον Απρίλιο πάντως του 45 και ενώ τα γερμανικά αγήματα κοντεύουν να φτάσουν στην Ιταλική πόλη Κιαβένα ο Μουσολίνι μαζί με τη γυναίκα του θα προσπαθήσουν να διαφύγουν στην Ελβετία. Πέφτουν όμως στα χέρια παρτιζάνων ανταρτών. Θα ακολουθήσει λαϊκό δικαστήριο το όποιο θα κρίνει ένοχο τον Ιταλό δικτάτορα για τα εγκλήματά του μαζί με άλλα δεκαέξι κυβερνητικά άτομα. Η ποινή φυσικά ήταν θάνατος. Το κορμί του κρεμάστηκε σε κοινή θέα στην πλατεία Λορέτο του Μιλάνου.

Το Bella Ciao όπως το γνωρίζουμε εμείς σήμερα πρόκειται ακριβώς για ένα Παρτιζάνικο αντιφασιστικό άσμα. Υμνεί τον ηρωικό αντάρτικο θάνατο. Τον θάνατο που βρίσκει τον αντάρτη που πολεμάει τις ναζιστικές ορδές, ως ελευθερωτής του λαού, με το όπλο στο χέρι και θάβεται στο βουνό κάτω από ένα πανέμορφο λουλούδι. H αίσθηση προτίμησης ενός αξιοπρεπούς θανάτου στον αγώνα, παρά της μιζέριας και της υποταγής στην πραγματικότητα που φτιάχνουν πάντα οι «από πάνω» είναι κυρίαρχη.

Οι φασίστες της Casa pound παρακολουθούσαν αμήχανα τον κόσμο-και πόσο μάλλον γυναίκες- να αψηφά και να αντιμετωπίζει την παρουσία τους υψώνοντας τις σφιγμένες γροθιές τους και τραγουδώντας. Και είναι αυτή η αμηχανία όταν βλέπουν τις μάζες ενωμένες και ατσαλωμένες απέναντι τους. Γιατί αυτή η «σπορά των ηττημένων του 45» δεν κατάφερε ποτέ της να χωνέψει πως ήταν το σφυρί και το δρεπάνι το σύμβολο των παρτιζάνων , αυτών των ανθρώπων που όπως και οι δικοί μας αγωνιστές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και μετέπειτα του ΔΣΕ που ζητούσαν πανανθρώπινη λευτεριά, έναν κόσμο χωρίς φασίστες, για μια δίκαιη και τίμια ζωή, για την λαοκρατία.

Αυτή λοιπόν η κίνηση των γυναικών ήταν η καλύτερη απάντηση που θα μπορούσαν να δώσουν στους φασίστες της Casa. Τότε και τώρα. Γιατί όπως έλεγε και ένα δικό μας παρτιζάνικο: «Τ’αντάρτικο τουφέκι δεν υπάρχουν φραγμοί / το φανέρωσαν στην πάλη δημοκράτες σταυραετοί/ σταυραετοί χέρια κάτω από τη γη / τη γη τη πατρικιά/ εκδίκηση στον κάθε εχθρό/ εκδίκηση φωτιά φωτιά φωτιά!/.

(Οι στίχοι σε αντιστοιχία από τα Ιταλικά στα Ελληνικά, σε ελεύθερη μετάφραση).

Ένα πρωί ξύπνησα

Ω! ομορφιά μου αντίο,ομορφιά μου,ομορφιά μου αντίο,

αντίο,αντίο

ένα πρωί ξύπνησα

και βρήκα τον εισβολέα (εννοεί τα γερμανικά στρατεύματα).

Ω! αντάρτη πάρε με μακριά