Κάθε χρόνο στις 19 Μαΐου η χώρα μας, καθώς και όλοι οι Έλληνες του εξωτερικού, θυμούνται το διωγμό που είχαν υποστεί οι Πόντιοι κατά την περίοδο 1914-1923 από το κίνημα των Νεοτούρκων. Η καταστροφή του ελληνικού πολιτισμού στον Πόντο συμβαδίζει με τη γενικότερη καταστροφή που υπέστη ολόκληρος ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας την ίδια περίοδο και η οποία τερματίστηκε με τη λήξη και την ήττα της Ελλάδας στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922.

Ωστόσο, παρά τους διωγμούς που υπέστησαν όλοι οι Έλληνες εκείνη την περίοδο από τους Τούρκους, η περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου μπορεί να χαρακτηριστεί ως Γενοκτονία. Το γεγονός αυτό μπορούν να το επιβεβαιώσουν και τα στατιστικά στοιχεία: Σε μία περίοδο 9 περίπου χρόνων πέθαναν συνολικά 326.000-382.000 Πόντιοι, δηλαδή ο μισός πληθυσμός των Ελλήνων του Πόντου. Και όχι μόνο αυτό, καθώς τη Γενοκτονία μπορούν να μαρτυρήσουν και οι τεχνικές που ακολούθησαν οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να εκδιώξουν τους Έλληνες: ξεριζωμός, εξάντληση στις κακουχίες, βασανιστήρια, πείνα και δίψα και στρατόπεδα θανάτου στην έρημο.

Η γενοκτονία ήρθε σε μία περίοδο ευημερίας για τους Πόντιους

Τα τελευταία χρόνια του 19ου αιώνα, η ευρύτερη περιοχή του Πόντου γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τόσο οικονομικά όσο και πνευματικά. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης «Χάτι Χουμαγιούν» το 1856 και τη θεωρητική ισονομία μεταξύ των λαών της περιοχής, ο Ποντιακός Ελληνισμός αναπτύχθηκε ραγδαία. Μέσα σε λίγα χρόνια, οι Πόντιοι κατάφεραν να έχουν τεράστια κέρδη από το διαμετακομιστικό εμπόριο. Συγκεκριμένα, η Τραπεζούντα έλεγχε το 40% του εμπορίου της Περσίας και οι ελληνικές επιχειρήσεις διέθεταν υποκαταστήματα και πρακτορεία μεταφορών στη Ρωσία, την Περσία, την Αγγλία, την Κωνσταντινούπολη, τη Μασσαλία και άλλες μεγάλες πόλεις της Ευρώπης.

Όπως ήταν φυσικό, αυτή η οικονομική ανάπτυξη των Ποντίων σήμανε και την πνευματική ανάπτυξη των Ελλήνων της περιοχής. Οι Πόντιοι έμποροι διέθεταν κάθε χρόνο ένα σεβαστό ποσό από τα κέρδη τους στη δημιουργία ελληνικών σχολείων και εκκλησιών. Σύμφωνα μάλιστα και με στατιστικά στοιχεία, υπολογίζεται ότι εκείνη την περίοδο λειτουργούσαν στον Πόντο περίπου 1400 ελληνικά σχολεία, ενώ συνολικά κατοικούσαν στον Πόντο 697.000 Έλληνες.

Οι τρεις φάσεις της Γενοκτονίας

Α’ και Β’ φάση

Οι εκτοπίσεις πληθυσμών στον Πόντο ξεκίνησαν το 1915 και συνεχίζονταν ακατάπαυστα μέχρι την είσοδο και την κατάληψη της Τραπεζούντας από το ρωσικό στρατό το 1916. Το πρόσχημα για αυτούς τους πρώτους διωγμούς ήταν ότι οι Έλληνες του Πόντου υποστήριζαν τις κινήσεις των Ρώσων με τους οποίους βρίσκονταν σε συνεχή κόντρα οι Τούρκοι. Μεγάλος αριθμός των κατοίκων της περιοχής της Σινώπης και της Κερασούντας εκδιώχθηκαν προς το εσωτερικό της Μικράς Ασίας, ενώ σημειώθηκαν και αναγκαστικοί εξισλαμισμοί γυναικείων πληθυσμών.

Γ’ φάση

Ύστερα από την συνθηκολόγηση της Ρωσίας και την απόσυρση του ρωσικού στρατού από την περιοχή, εντάθηκαν οι διώξεις στην περιοχή. Με την άφιξη του Κεμάλ Ατατούρκ, τον Μάιο του 1919, στην περιοχή και την έξαρση του κινήματός του, εντάθηκε η δράση ατάκτων ομάδων (τσετών) κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Οι διωγμοί πληθυσμών αυτήν την περίοδο πραγματοποιούνταν με ακόμη μεγαλύτερη έκταση και μανία. Εκατοντάδες ελληνικά χωριά κάηκαν και οι πληθυσμοί τους εξοντώθηκαν, ενώ μεγάλες πόλεις, όπως η Μπάφρα, πυρπολήθηκαν. Επιπλέον, οι προσωπικότητες του πνεύματος συνελήφθησαν και αρκετοί από αυτούς θανατώθηκαν. Παράλληλα, σημειώνονταν και εξαναγκαστικές αποσπάσεις νεαρών κοριτσιών και αγοριών από τις οικογένειές του, τα οποία δίνονταν για τα χαρέμια των εύπορων Τούρκων.

Αναγνώριση της Γενοκτονίας

Τα γεγονότα και οι λεηλασίες των Τούρκων κατά των Ποντίων αναγνωρίζονται ως Γενοκτονία από το ελληνικό κράτος, την Κύπρο, τη Σουηδία, τη Σερβία, την Αυστραλία, τη Ρωσία και από 8 πολιτείες των ΗΠΑ, καθώς επίσης και από αρκετούς διεθνείς οργανισμούς. Το ελληνικό κράτος, το 1994 με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου, σε σύσσωμη ψηφοφορία της ελληνικής Βουλής ομόφωνα ανακήρυξε τη 19η Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο».