Άγχος…μια λέξη που ακούμε πολύ συχνά κι όχι χωρίς λόγο, καθώς αποτελεί έναν ιδιαίτερα απειλητικό εχθρό για πολλούς ανθρώπους! Πώς προέκυψε, όμως, αυτή η λέξη; Στην πραγματικότητα,  η ετυμολογική ρίζα αγχ- είναι πανάρχαια! Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα  “άγχω”, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σήμαινε πιέζω δυνατά στο λαιμό, πνίγω. Συγγενείς ετυμολογικά λέξεις στα αρχαία ελληνικά ήταν, επίσης, το ρήμα “άγχομαι”, που σημαίνει πνίγομαι ή αυτοκτονώ, καθώς και η λέξη”αγχόνη”, που ήταν το σχοινί, η θηλιά, για τον απαγχονισμό. Από τα παραπάνω, λοιπόν, γίνεται εμφανές πως ακόμη και ετοιμολογικά, το άγχος είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη, δυσάρεστη και επίπονη κατάσταση, κατά την οποία το άτομο αισθάνεται πως ασφυκτιά, πως πνίγεται. Κάπως έτσι, εξηγούνται και πολλές από τις καθημερινές εκφράσεις που χρησιμοποιούν συχνά οι άνθρωποι, προκειμένου να περιγράψουν το άγχος τους, όπως για παράδειγμα: “Νιώθω ένα κόμπο στο λαιμό”,”Το στομάχι μου σφίχτηκε/έγινε κόμπος”, “Σφτίχτηκε η καρδιά μου”, καθώς και πολλές άλλες!

Πολλοί αναρωτιούνται αν το άγχος είναι “ευλογία” ή “κατάρα”. Στην πραγματικότητα, η απάντηση βρίσκεται κάπου στη μέση. Καθημερινά, όλοι μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με στρεσογόνες καταστάσεις. Με άλλα λόγια, το άγχος αποτελεί μια πραγματικότητα της καθημερινής μας ζωής, που όμως, εκφράζεται και αντιμετωπίζεται εντελώς διαφορετικά από το κάθε άτομο. Συγκεκριμένα, το άγχος αποτελεί μία φυσιολογική σωματική και ψυχική  αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού σε συνθήκες που κρίνονται από τον ίδιο ως δυσάρεστες, απειλητικές ή ιδιαίτερα απαιτητικές. Να μην ξεχνάμε, μάλιστα, πως έχει εξελικτική σημασία, καθώς είναι απαραίτητο για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Βασικό στόχος του, δηλαδή, είναι να μεσολαβεί, προκειμένου να  να μας κινητοποιεί να δράσουμε άμεσα σε περίπτωση ενός κινδύνου ή μιας απειλής. Υπ’ αυτή την έννοια το άγχος μας προστατεύει και συμβάλλει δραστικά στην επιβίωσή μας. Παράλληλα, θα μπορούσε να πει κανείς πως τα φυσιολογικά επίπεδα άγχους είναι  σχεδόν απαραίτητα, καθώς το άγχος έχει ισχύ κινήτρου, πράγμα που σημαίνει πως μας κινητοποιεί, μας ωθεί, να προσπαθούμε περισσότερο και κατ’ αυτό τον τρόπο να εξελισσόμαστε.

Στη σύγχρονη εποχή, οι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν άγχος συνεχώς πληθαίνουν. Συγκεκριμένα, καλούμαστε να αντεπεξέλθουμε σε πολύ ταχείς ρυθμούς ζωής, σε απαιτήσεις που συνεχώς αυξάνονται, σε δυσχερείς οικονομικές συνθήκες και σε ανθρώπινες σχέσεις που γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες. Οι προσδοκίες της κοινωνίας από εμάς διαρκώς αυξάνονται, ενώ από την άλλη ο ελεύθερός μας χρόνος και οι προσωπικές μας στιγμές συνεχώς φυλλορροούν. Κάτω, λοιπόν, από αυτές τις ιδιαίτερα στρεσογόνες συνθήκες, το άγχος αποτελεί πλέον ένα σύνηθες και ταυτόχρονα δύσκολα αντιμετωπίσιμο φαινόμενο.

Ο ανθρώπινος οργανισμός λόγω άγχους μπορεί να εμφανίσει μια πληθώρα συναισθηματικών, συμπεριφορικών, αλλά και σωματικών αντιδράσεων. Αρχικά, όσον αφορά τις συναισθηματικές αντιδράσεις του οργανισμού ως απάντηση στο άγχος, θα μπορούσαν να αναφερθούν η συνεχής υπερένταση, η υπερβολική καχυποψία, ο διαρκής φόβος ότι θα συμβεί κάτι κακό, η δυσφορία, η μελαγχολία, η ανησυχία, ο εκνευρισμός, η αγωνία και ως αποτέλεσμα όλων αυτών και η νοητική εξάντληση. Από την άλλη, κάποιες από τις συμπεριφορικές αντιδράσεις ενός ατόμου λόγω του έντονου άγχους είναι η απομόνωση από τον κοινωνικό του περίγυρο, η διαρκής αναζήτηση επιβεβαίωσης από τους αλλους, η αναποφασιστικότητα, η αμφιθυμία, η ευσυγκινησία, η δυστροπία και ορισμένες φορές η λεκτική και σωματική επιθετικότητα προς τους άλλους. Τέλος,  στα σωματικά συμπτώματα του άγχους θα μπορούσαν να αναφερθούν η δύσπνοια, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, οι ζαλάδες, η τάση για λιποθυμία, η συχνοουρία, η ξηρότητα στο στόμα,  ο πονοκέφαλος, η νευρικότητα, η δυσπεψία, καθώς και οι διαταραχές ύπνου.

Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω, τα συμπτώματα του άγχους είναι ιδιαίτερα δυσάρεστα για το ίδιο το άτομο, ενώ παράλληλα επηρεάζουν αρνητικά τον οργανισμό του, αφήνοντάς τον εκτεθιμένο και επιρρεπή σε πολλές ψυχικές και σωματικές ασθένειες. Αυτό συμβαίνει, γιατί κατά τη διάρκεια του άγχους αυξάνεται η έκκριση μιας σειράς ορμονών, όπως είναι για παράδειγμα η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, οι οποίες προκαλούν σημαντικές αλλαγές στην πίεση του αίματος, στο ρυθμό της καρδιάς και στο μεταβολισμό.

Γίνεται, λοιπόν, εμφανές  πως, ενώ το άγχος σε φυσιολογικά επίπεδα είναι επιθυμητό και αποτελεσματικό, όταν περάσει στη σφαίρα της υπερβολής, τότε παρεμβαίνει στη λειτουργικότητα του ατόμου και του προκαλεί δυσκολίες σε ποικίλους τομείς της ζωής του. Για το λόγο αυτό, ο καθένας από εμάς που αισθάνεται πως το άγχος του τον ταλαιπωρεί και του στερεί έστω και λίγο το χαμόγελο και την ευτυχία του, πρέπει να δράσει άμεσα! Ας “διαπραγματευτούμε” με το άγχος μας, ας προσπαθήσουμε να το κατανοήσουμε και να το θέσουμε υπό τον έλεγχό μας. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να το κάνουμε σύμμαχο κι όχι εχθρό μας. Καταρχάς, ας μάθουμε να αποδεχόμαστε τις καταστάσεις που δεν μπορούμε να αλλάξουμε κι ας ασχοληθούμε με εκείνες που μπορούμε να ελέγξουμε. Δεν μπορούμε, άλλωστε, να τα έχουμε όλα συνεχώς υπό τον έλεγχό μας! Η ζωή είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και απρόσμενη, για να μπορέσει να συμβεί αυτό. Επίσης, μέσα σ’ αυτούς τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς ζωής των ημερών μας, θα πρέπει να πασχίσουμε να βρούμε χρόνο για τον εαυτό μας, χρόνο για την εκπλήρωση των δικών μας “θέλω”.  Μόνο τότε θα μπορέσουμε να νιώσουμε πλήρεις, ευτυχισμένοι και ήρεμοι, κάνοντας πράγματα που μας ικανοποιούν και μας ισορροπούν. Ακόμη, ας προσπαθήσουμε να βλέπουμε πάντα τη θετική όψη των πραγμάτων, η αισιοδοξία μπορεί να γίνει ένας πανίσχυρος σύμμαχός μας στο ταξίδι της ζωής! Ας θέσουμε προτεραιότητες στη ζωή μας, ανάλογα με τη δική μας πυξίδα αξιών, στόχων και προσδοκιών. Όλα τα θέματα, άλλωστε, δε χρήζουν της ίδιας προσοχής και σημασίας για τον καθένα μας. Τέλος, επειδή είναι πολλές οι φορές στη ζωή μας που η ανησυχία, η αγωνία και η ένταση για κάτι είναι αναπόφευκτες, καλό θα ήταν να εξασκηθούμε σε τεχνικές χαλάρωσης και κατάλληλες αναπνοές, για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε το άγχος μας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η γυμναστική και η επαφή με τη φύση κρίνονται, επίσης, πολύτιμες και άκρως αποτελεσματικές μέθοδοι μείωσης του άγχους.

Φυσικά, υπάρχουν και οι περιπτώσεις στις οποίες το άγχος καταλήγει να γίνεται χρόνιο και παθολογικό. Μάλιστα, το υπερβολικό άγχος μπορεί να προκαλέσει τις λεγόμενες αγχώδεις διαταραχές, όπως είναι για παράδειγμα η διαταραχή πανικού και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η βοήθεια ενός ψυχολόγου κρίνεται ως αναγκαία, καθώς χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, για να μπορέσουμε να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε τις διάφορες καταστάσεις στη ζωή μας. Είναι, άλλωστε, στο χέρι μας να υιοθετήσουμε ένα νέο τρόπο σκέψης και αντίληψης των πραγμάτων, κι έτσι να θέσουμε τη ζωή μας σε μια τροχιά προσωπικής ανάπτυξης, ευημερίας και γαλήνης!