Τελειομανία: ευλογία ή κατάρα;
Στην καθημερινή μας ζωή, σίγουρα, δεν είναι λίγες οι φορές που τυχαίνει να ακούσουμε ή να χρησιμοποιήσουμε τον όρο “τελειομανής”, για να περιγράψουμε κάποιον. Ορισμένες φορές συσχετίζουμε την τελειομανία με την επιτυχία και την καταξίωση και άλλες με το συνεχές άγχος και το ακατάπαυστο κυνήγι της τελειότητας. Είναι, λοιπόν, η τελειομανία ένας σύμμαχος στον δρόμο προς την επιτυχία ή ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας με πολλαπλά κόστη;
Στις μέρες μας, είναι πολύ μεγάλο το ποσοστό των ανθρώπων που χαρακτηρίζονται από μια διαρκή πάλη για τελειομανία. Η σύγχρονη εποχή αδιαμφισβήτητα ενισχύει τους ανθρώπους να θέτουν πολύ υψηλές προδιαγραφές όσον αφορά τους στόχους τους και την επίδοσή τους. Πολλές φορές, όμως, οι άνθρωποι στην προσπάθειά τους για επίτευξη περνούν στη σφαίρα της υπερβολής και αρχίζουν να αξιολογούν τον εαυτό τους και την επίδοσή τους με τελειοθηρικές προδιαγραφές, δηλαδή με προδιαγραφές που δε δέχονται ως επιτυχία τίποτε άλλο, παρά μόνο την τέλεια επίδοση.
Η τελειομανία διαφοροποιείται πλήρως από το υγιές κυνήγι της επιτυχίας κι αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός πως, ενώ το υγιές κυνήγι της επιτυχίας συνδέεται με θετικά αισθήματα ικανοποίησης μετά από την επίτευξη ενός στόχου, η τελειομανία τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από αρνητικά συναισθήματα και ποικίλες δυσκολίες σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου.
Οι άνθρωποι που είναι τελειομανείς, συνήθως, θέτουν μη ρεαλιστικούς, άπιαστους στόχους, τους οποίους, όπως είναι φυσικό, πολλές φορές αποτυγχάνουν να πραγματοποιήσουν. Η αποτυχία αυτή με τη σειρά της οδηγεί τα άτομα να είναι υπερβολικά αυστηρά με τον εαυτό τους και να αυτοκατηγορούνται για την ανεπάρκειά τους, γεγονός που πλήττει την αυτοεκτίμησή τους και επιφέρει αισθήματα άγχους και κατάθλιψης. Τότε, τα άτομα εγκαταλείπουν εντελώς τους αρχικούς τους στόχους και θέτουν νέους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μ’ αυτό τον τρόπο ένας φαύλος κύκλος.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί, οι τελειομανείς άνθρωποι τείνουν να είναι λιγότερο αποδοτικοί και περισσότερο αγχώδεις στις εργασίες που καλούνται να βγάλουν εις πέρας. Η έντονη πίεση για την επίτευξη του στόχου και ο φόβος μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, σε συνδυασμό με τους μη εύκολα επιτεύξιμους στόχους μειώνουν την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα του ατόμου και οδηγούν συχνά στην αποτυχία. Σε περίπτωση αποτυχίας, τα άτομα αυτά αισθάνονται εντελώς ανάξια, καθώς ταυτίζουν την αυτοεκτίμησή τους με την επίτευξη στόχων.
Όπως είναι αναμενόμενο από τα παραπάνω, το έντονο άγχος και ο φόβος αποτυχίας, που διακρίνουν τα τελειομανή άτομα, έχουν αρνητικές συνέπειες στη λειτουργικότητα και την καθημερινή του ζωή, ενώ παράλληλα τους οδηγούν στο να δυσκολεύονται γενικότερα να δουν τη θετική όψη των γεγονότων.
Οι υψηλές προδιαγραφές μπορούν αναντίρρητα να συντελέσουν, ώστε τα άτομα να διαπρέψουν. Εντούτοις, οι υπερβολικά υψηλές τελειοθηρικές προδιαγραφές δεν εγγυώνται πάντα την επιτυχία, ενώ παράλληλα καθιστούν τους ανθρώπους ευάλωτους σε ψυχολογικά και σωματικά προβλήματα, όπως είναι το άγχος, η κατάθλιψη και οι στομαχικές διαταραχές. Άνθρωποι, δηλαδή, με τελειοθηρικές προδιαγραφές μπορεί και να διαπρέψουν, αλλά πληρώνουν ένα επώδυνο ψυχολογικό τίμημα.
Συμπερασματικά, η τελειομανία ανεξαρτήτως από το εάν οδηγεί σε επιτυχία ή αποτυχία έχει ένα σίγουρα τεράστιο συναισθηματικό κόστος στη ζωή των ανθρώπων και αποτελεί ένα δυσλειτουργικό και δυσπροσαρμοστικό τρόπο αντιμετώπισης των διάφορων περιστάσεων. Ένας προσαρμόσιμος τρόπος ζωής στη σύγχρονη κοινωνία μπορεί να είναι εκείνος που συνδυάζει τις υψηλές προδιαγραφές των στόχων και της επίδοσης με την ικανότητα να αποδέχεται κανείς τον εαυτό του συμπεριλαμβανομένων των όψεων του εαυτού του που δεν είναι τέλειες.