ΣΧΕΔΙΑ: Σώζοντας τους Ναυαγούς
Μέρος πρώτο: Όταν η αλληλεγγύη και η αξιοπρέπεια παίρνουν μορφή, μέσα από τα γουργουρητά μιας τυπογραφικής μηχανής.
Φανταστείτε μια ήρεμη θάλασσα, κατάμεστη από κάθε λογής πλεούμενο να διέπεται από ευημερία, ησυχία, τάξη και ασφάλεια. Τώρα προσθέστε στη φαντασίωση μας μια ανατροπή. Σκοτεινά σύννεφα πυκνώνουν πάνω απ τη θάλασσα μας, τα νερά φουρτουνιάζουν και ο αέρας μας φυσάει θυμωμένος, εξοργισμένος με μένος και λύσσα να μας σκίσει τα πανιά και να κομματιάσει τα ακυβέρνητα σκαριά μας. Μέσα στην τρικυμία, ένας αδύναμος σωρός ξύλα παλεύει να κρατηθεί κόντρα στον καιρό. Στέκεται αγέρωχος απέναντι στα κύματα και μας περιμένει να επιβιβαστούμε. Απλώστε κι εσείς τα χέρια. Μόλις κάνετε να τον πλησιάσετε θα έρθει αμέσως κοντά σας. Και τώρα ανοίξτε τα μάτια. Επιβιβαστήκαμε στη «Σχεδία». Το ταξίδι μας είναι μακρύ κι έχει πολλές στάσεις. Θα περιπλανηθούμε σε γνώριμες γωνιές, απροσδόκητους προβληματισμούς και αναπόφυγες συγκινήσεις. Καλό μας ταξίδι και ελπίζω να περάσετε διαφορετικά.
Αφετηρία του ταξιδιού, στην πραγματικότητα, αποτελεί ο κατάλογος όλων εκείνων των διπλανών μας που περιμένουν να χτυπήσει το τηλέφωνο και να τους πουν ότι αποκαταστάθηκε κάποιος, από τους άλλους διπλανούς μας -τους τυχερούς- και τώρα η βοήθεια, θα κατέβει τη δική τους καμινάδα. Στην άλλη γραμμή του τηλεφώνου, η Μαρία, σε ένα μικρό γραφείο του κέντρου, κανονίζει, εξυπηρετεί, δίνει κουράγιο και χαμογελάει ζεστά. Εμείς συναντήσαμε αυτό το χαμόγελο και μας μίλησε για τον βίο και την πολιτεία του μοναδικού περιοδικού δρόμου στην Ελλάδα. Τη «Σχεδία».
Φωτογραφία / Zero+ project
[widget id=”text-6″]
ΣΤΑΣΗ ΠΡΩΤΗ.
Πρώτα οι συστάσεις. «Σχεδία»:
Η «Σχεδία» είναι το μόνο περιοδικό δρόμου στην Ελλάδα. Περιοδικά δρόμου υπάρχουν εκατοντάδες στον κόσμο, υπάρχει το παγκόσμιο δίκτυο περιοδικών δρόμου, το INSP (International Network of Street Papers), μέρος του οποίου είναι και η «Σχεδία». Είναι ένα μηνιαίο έντυπο, που με σχετικές διακυμάνσεις εκδίδει γύρω στις 20.000 αντίτυπα μηνιαίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Αν ρίξουμε μια ματιά στο παρελθόν τι είναι αυτό που θα δούμε, όσον αφορά τη «Σχεδία»; Από πού μας έρχεται;
Η «Σχεδία» ξεκίνησε από την Αθήνα, το 2013 μετά από προσπάθεια ετών. Ένα χρόνο αργότερα, ήρθε και στη Θεσσαλονίκη. Την ξεκίνησε ο Χρήστος ο Αλεφάντης και ο Σέργιος ο Μήλης. Ήταν μια παρέα φίλων. Το δουλεύανε 5 χρόνια πριν και προσπαθούσανε να βρούνε τον τρόπο, σκεφτόντουσαν πώς θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο. Έτσι ξεκίνησε η ιδέα, με το ποδόσφαιρο κι από εκεί ήρθαν σε επαφή με το INSP και αποφάσισαν να κάνουν και το περιοδικό. Ο ένας είναι ο Αρχισυντάκτης του περιοδικού και ο δεύτερος, Υπεύθυνος Δικτύου Πωλητών. Έβαλαν πολύ κόπο και πολύ κυνήγι γιατί για να στηθεί όλο αυτό το πράγμα χρειάζεται μια χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση ήρθε από το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», για την εκκίνηση, γιατί έπρεπε κάπως να καλυφθούν τα πρώτα έξοδα· εκτυπωτικά, μεταφορικά, οι φόροι. Γιατί πέρα από τους φόρους που πληρώνει το περιοδικό σαν περιοδικό, πληρώνουμε και τους φόρους των πωλητών, γιατί και οι πωλητές φορολογούνται. Οπότε, έχει αναλάβει ο Διογένης, η Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία που βρίσκεται πίσω από τη «Σχεδία», όσο μπορεί να πληρώνει τους φόρους των πωλητών, κάτι το οποίο δεν γίνεται στα υπόλοιπα περιοδικά και το τονίζω γιατί ο καθένας πληρώνει τον φόρο που του αναλογεί. Εμείς είπαμε ότι όσο μπορούμε θα προσπαθούμε να καλύπτουμε και αυτό το κομμάτι.
Ενώ αν κοιτάξουμε στο μακρινό μέλλον; Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός όλου αυτού του εγχειρήματος;
Ο απώτερος σκοπός είναι να… βουλιάξει η «Σχεδία»! Θα ήμασταν πάρα πολύ χαρούμενοι αν η «Σχεδία» έκλεινε κάποτε. Είναι ένας δείκτης του τι γίνεται έξω. Δηλαδή, όσο η «Σχεδία», έχει κόσμο, σημαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι καλά. Οι άστεγοι αυξάνουν, οι οφειλέτες αυξάνουν, οι άνεργοι αυξάνουν κι εδώ έρχεται κόσμος. Και κόσμος ο οποίος, κακά τα ψέματα δεν μπορεί να απορροφηθεί. Υπάρχει λίστα αναμονής, ακόμα και στη «Σχεδία», πλέον, γιατί, συγκεκριμένα στη Θεσσαλονίκη, τα σημεία είναι ορισμένα. Πόσα άτομα να απορροφήσει ο κόσμος; 100, 200 δεν μπορεί να τα απορροφήσει.
Φωτογραφία / Zero+ project
Με ποιο κριτήριο προσλαμβάνονται οι πωλητές στη «Σχεδία», δηλαδή;
Δεν υπάρχει κάποιο κριτήριο. Υπάρχει σειρά προτεραιότητας. Και δεν μπορεί να υπάρχει κριτήριο, γιατί όλοι έχουν ανάγκη. Δεν μπορείς να μετρήσεις την ανάγκη του καθενός. Η πόρτα είναι ανοιχτή για οποιονδήποτε έχει ανάγκη. Υπάρχουν και άνθρωποι που μπορεί να έχουν, ενδεχομένως, κάποιο μικρό εισόδημα, κάποιο επίδομα, της τάξεως των 100, των 200 ευρώ, που όμως δε νομίζω ότι μπορείς να ζήσεις. Οπότε, φυσικά θα τους δεχτούμε και θα τους βοηθήσουμε όσο μπορούμε. Άνθρωποι ήρθαν στη «Σχεδία», στο παρά πέντε πριν χάσουν το σπίτι τους, χρωστώντας 12-15 ενοίκια.
“Γίνονται πολλά όμορφα πράγματα. Το δυστύχημα είναι ότι έπρεπε να φτάσουμε εδώ για να γίνουν όλα αυτά.”
Γνωρίζουμε, ωστόσο και για άλλες δράσεις, πλην της έκδοσης του περιοδικού. Μιλήστε μας γι’ αυτές.
Πέρα από το περιοδικό υπάρχει η «Εθνική Ομάδα των Αστέγων». Και μάλιστα η ποδοσφαιρική ομάδα ξεκίνησε πριν το περιοδικό. Ξεκινήσαμε λίγο ανάποδα. Η όλη ιδέα πίσω από αυτό; Μπάλα για όλους. Και γενικά αθλητισμός. Ο αθλητισμός ενώνει. Χωρίς ταμπέλες, μπορεί να έρθει ο οποιοσδήποτε. Πλέον υπάρχει ομάδα και στη Θεσσαλονίκη. Οι προπονήσεις ξεκινάνε από τον Οκτώβριο, κάθε Κυριακή, σε γηπεδάκι που μας παραχωρεί η Χ.Α.Ν.Θ.. Είναι ανοιχτό σε όλον τον κόσμο, σαν χόμπι, σαν τρόπος κοινωνικοποίησης, επανένταξης. Μάλιστα στις 22 Οκτωβρίου θα διοργανωθεί στην πλατεία Αριστοτέλους το τουρνουά ποδοσφαίρου «Γκολ στη Φτώχεια».
Επιπλέον, τώρα έχουμε ομάδα Πετάνκ. (Η έκδηλη απορία στην έκφρασή μου, έκανε τη Μαρία να μου δώσει περαιτέρω εξηγήσεις.) Το Πετάνκ, συνέχισε, είναι ένα παιχνίδι με κάποιες μεταλλικές μπάλες που τις πετάς, προσπαθώντας να κατακτήσεις έναν στόχο πριν από τους αντιπάλους. Ποιος θα την πετάξει πιο μακριά. Για παράδειγμα, στις 16 Οκτωβρίου διεξάγεται ένα τουρνουά, στο οποίο θα συμμετέχουμε.
Κάνουμε, επίσης, μαθήματα κοσμήματος. Υπάρχει κόσμος που έρχεται εδώ για να διαβάσει μαζί με τους πωλητές λογοτεχνικά κείμενα(!). Στην Αθήνα οργανώνονταν και μαθήματα θεάτρου.
Εκτός από τις δραστηριότητες που βρίσκουμε, μια άλλη πολύ όμορφη δράση είναι «Ο καφές που σε περιμένει». Υπάρχει ένα δίκτυο καταστημάτων, ως επί το πλείστον καφέ, στα οποία μπορείς, αφού πιείς τον καφέ σου, να πληρώσεις έναν δεύτερο, να ρίξεις τον οβολό σου στο ταμείο, και να τον κεράσεις σε κάποιον συμπολίτη σου που τον έχει ανάγκη. Κι έτσι μπαίνεις στο μαγαζί και βλέπεις, λόγου χάρη, 5 καφέδες σε αναμονή. Και κάποιος, που τον έχει ανάγκη, που δεν έχει την ευχέρεια να πληρώσει τα 2 ευρώ του καφέ –δε χρειάζεται φυσικά να είναι πωλητής της «Σχεδίας»- μπορεί να πιει ένα καφεδάκι κερασμένο από τον συμπολίτη του. Αυτό είναι φοβερό! Γίνονται πολλά όμορφα πράγματα. Το δυστύχημα είναι ότι έπρεπε να φτάσουμε εδώ για να γίνουν όλα αυτά.
Οι «Αόρατες Διαδρομές» τι ακριβώς είναι;
Λοιπόν, αυτό είναι κάτι εξαιρετικό. Στο πλαίσιο της ενημέρωσης του κόσμου, περισσότερο. Έχουμε οργανώσει μια περιήγηση, μια βόλτα, ας το πούμε, στο κέντρο της Αθήνας, που ξεκινάει από τα γραφεία μας στην Αθήνα και απλώνεται στους διάφορους φορείς που εξυπηρετούν αυτούς τους ανθρώπους. Συσσίτια, κοινωνικοί φορείς, όπως η «Πράξις», η «Άρσις», οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα», υπνωτήρια, κέντρα φιλοξενίας. Κάνεις έτσι μια μεγάλη «βόλτα αφύπνισης» και βλέπεις τι πραγματικά συμβαίνει, τι δομές υπάρχουν. Φυσικά, όλο αυτό γίνεται από τους ίδιους τους πωλητές, έχοντας εκπαιδευτεί από ξεναγούς, πρώτα. Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον. Προσελκύονται γκρουπ τουριστών, με την ίδια λογική, όπως κάνουν βόλτα στην Ακρόπολη, για παράδειγμα, θέλουν να κάνουν και την «Αόρατη Διαδρομή». Προσπαθούμε να δούμε και αν υπάρχει τρόπος να κάνουμε κάτι ανάλογο και στη Θεσσαλονίκη.
Φωτογραφία / Zero+ project
Η αντιμετώπιση του κόσμου ποια είναι;
Από τον κόσμο μας έρχεται πολύ μεγάλη στήριξη. Πολύ μεγάλη -ξαναλέει. Νομίζω πως μέρα με τη μέρα αυξάνεται. Στην αρχή είχαμε το θέμα της «γνωριμίας». Ο κόσμος δε μας γνώριζε, είχε επιφυλάξεις. Έχουν πει τους πωλητές μέχρι και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Υπήρχε ορισμένες φορές χλευασμός, κακή συμπεριφορά. Στην πορεία, βέβαια, όταν είδαν ποια είναι η «Σχεδία» και όλο το έργο από πίσω, μας άνοιξαν μια πολλή μεγάλη αγκαλιά. Έρχονται πολύ συχνά οι πωλητές με κεράσματα, κουλουράκια, από τον κόσμο που τους βλέπει στο δρόμο. Σ’ αυτό το σημείο να πούμε πως υπάρχουν μέχρι και άνθρωποι που μας τηλεφωνούν και μας λένε, για παράδειγμα, «Έχω εκεί ένα παντοπωλείο, πείτε τους να έρθουν να πάρουν ό τι χρειάζονται».
Όλη αυτή η στήριξη βοηθάει του πωλητές να στέκονται απέναντι σε όλα τα δύσκολα, στα οποία είναι εκτεθειμένοι. Απρόσμενες ή δύσκολες καιρικές συνθήκες -βρίσκονται στο δρόμο. Ας έχουμε κατά νου ότι δεν είναι καθόλου εύκολο πράγμα να βγεις και να στηθείς εκεί έξω. Αντιμετωπίζουν τον χλευασμό του κόσμου. Υπάρχει στιγματισμός. Η ντροπή είναι νούμερο 1 ανασταλτικός παράγοντας στη Θεσσαλονίκη.
Πώς μπορεί ο κόσμος να συμμετέχει σε όλα αυτά και να βοηθήσει το έργο της «Σχεδίας»;
Η «Σχεδία» κρατιέται με πολύ κόπο. Τα έσοδα του περιοδικού είναι μετρημένα, υπάρχει σίγουρα ανάγκη από δωρεές για να συνεχιστεί το έργο. Υπάρχουν, βέβαια, και οι «Συνδρομές Αλληλεγγύης». Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν άνθρωποι που χρίζουν βοήθειας, ωστόσο, όμως δεν μπορούν να βγουν στο δρόμο να πουλήσουν το έντυπο, συνήθως λόγω γήρατος. Αυτοί οι άνθρωποι εργάζονται κάποιες ώρες τον μήνα, διεκπεραιώνοντας τις συνδρομές της «Σχεδίας». Εξασφαλίζουν, έτσι, ένα μικρό εισόδημα. Όσο οι συνδρομές υπάρχουν και αυξάνονται, τόσο αυξάνονται οι ωφελούμενοι και ίσως το πενιχρό εισόδημά τους. Φυσικά, προτιμούμε οι συνδρομές να γίνονται εκτός των περιοχών που πωλείται το περιοδικό, εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Είναι μια δράση ενισχυτική.
Τι απαντάμε σε αυτούς που εκλαμβάνουν τη «Σχεδία» ως επαιτεία;
Όχι, δεν είναι επαιτεία! Ακόμα και οι ίδιοι οι πωλητές σκεπτόμενοι αυτό, δε ζητούν ελεημοσύνη, δε ζητούν βοήθεια. Ξέρουν ότι κάνουν μια δουλειά. Πωλούν ένα περιοδικό. Και φυσικά, θερμή παράκληση προς τον κόσμο, να παίρνουν πάντα μαζί με το περιοδικό και την απόδειξη. Κάθε περιοδικό φεύγει από εδώ μέσα, με μια απόδειξη, που αναγράφει επάνω όλα τα στοιχεία, ότι το 1,5€ πηγαίνει στον πωλητή κ.ο.κ.
Είναι μια δουλειά με υποχρεώσεις. Ο πωλητής δεσμεύεται να έρθει εδώ στις 10.00, να πάρει συγκεκριμένο αριθμό εντύπων, να βρίσκεται στο πόστο του στις 11.00 και να δουλέψει εκεί μέχρι την ώρα που θα μας πει.
Η σχέση του περιοδικού, με το INSP και τα υπόλοιπα περιοδικά δρόμου παγκοσμίως;
Η «Σχεδία» αποτελεί μέρος του Παγκόσμιου Δικτύου Περιοδικών Δρόμου (INSP). Συμμετέχουμε κάθε χρόνο στα συνέδρια που διεξάγονται. Είμαστε σε καθημερινή επαφή. Συμμετέχουμε στο Παγκόσμιο Κύπελλο των Αστέγων. Ανήκουμε στην ίδια ομάδα και έχουμε μια πολύ όμορφη ανταλλαγή ιδεών και γνώσεων. Το INSP μετράει, πλέον, μια ιστορία 30 χρόνων. Φανταστείτε πόσα έχουμε να μάθουμε από αυτούς. Και αυτοί, βέβαια, από εμάς. Για παράδειγμα, στο Λονδίνο, τους άρεσαν τόσο πολύ τα γιλέκα μας που στέλνονται και εκεί, πλέον, από τη βιοτεχνία που τα κατασκευάζει. Στο εξωτερικό, ο θεσμός των περιοδικών δρόμου έχει μπει για τα καλά στην κουλτούρα και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Δεν είναι όπως εδώ, αν και πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μεγάλη πρόοδος και αποδοχή από το ελληνικό κοινό.
Όσον αφορά το έντυπο; Πότε κυκλοφορεί; Πώς μπορώ να ξέρω με ακρίβεια που θα το βρω; Τι θα δω στα περιεχόμενά του;
Το περιοδικό βγαίνει σε κυκλοφορία την τελευταία Τετάρτη κάθε μήνα. Στήνεται στην Αθήνα και οι συντάκτες του κατά βάση είναι εθελοντές. Τα σημεία πώλησης είναι συγκεκριμένα. Εδώ και αρκετούς μήνες έχουμε φτιάξει και μια εφαρμογή για κινητά, που μπορούμε να κατεβάσουμε στη συσκευή μας, έτσι ανάλογα με το που είμαστε, μας ενημερώνει για τα κοντινά σημεία πώλησης και τις ώρες κατά τις οποίες βρίσκεται κάποιος πωλητής εκεί.
Ο προσανατολισμός του είναι καθαρά κοινωνικός. Θίγει θέματα που πονάνε, θέματα επίκαιρα. Πραγματευόμαστε θέματα που δεν ακούγονται πολύ. Φροντίζουμε να υπάρχει κάποιος οδηγός πόλης από πίσω, προωθούμε events που δε θα λάβουν, ίσως, σημαντική δημοσιότητα.
Και για να κλείσουμε, λοιπόν, το μήνυμα της «Σχεδίας» στον κόσμο που απευθύνεται ποιο είναι;
Αλληλεγγύη και αξιοπρέπεια. Ποτέ δεν ξέρεις αν και πότε θα βρεθείς στη θέση του άλλου. Είμαστε όλοι, εν δυνάμει, έναν μισθό μακριά από την έξωση. Και μακάρι -να μη μας βρει- αλλά αν μας βρει, να έχουμε όλοι τη δύναμη να βγούμε έξω και να το αντιμετωπίσουμε με τον ίδιο τρόπο –και μια «Σχεδία» να μας βοηθήσει, πρόσθεσα. Η «Σχεδία» είναι απλώς μια πατερίτσα, μου είπε. Αυτό που θέλουμε είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να βοηθήσουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους.
Φωτογραφία / Zero+ project
Βγαίνοντας από το γραφείο της οδού Φράγκων, παρατήρησα ότι μια μικρή τρυφερή αίσθηση συμπόνιας θρονιάστηκε μέσα μου και γέμισε το μυαλό μου ροζ συννεφάκια. Ήταν μια ψευδαίσθηση παρόμοια με την καλοσύνη που συνοδεύει το «πνεύμα των Χριστουγέννων». Ο προβληματισμός καραδοκεί, όμως, και παλεύει να ντύσει τις ρομαντικές μου σκέψεις με λογική. Να λυπάμαι; Να συμπονώ; Να θαυμάζω; Έμελλε πολύ σύντομα να ανατραπεί αυτός ο συμπαθητικός οίκτος, μα δυστυχώς, δεν μπορώ να σας πω ακόμα γι’ αυτό.
Συνεχίζεται…
Ευχαριστούμε εκ βάθους την υπεύθυνη του γραφείου στη Θεσσαλονίκη, Τερκενλή Μαρία, για την υπέροχη υποδοχή, την προθυμία και τη συνεργασία μας.
Τις θερμότερες ευχαριστίες μας, για άλλη μια φορά, στον φωτογράφο μας, για τις εξαιρετικές του λήψεις.
