Ολοκαύτωμα – 73 χρόνια μετά
«Έκλαψα πολύ όταν χάραξαν το νούμερο 71978 στο μπράτσο μου. Όχι από πόνο, αλλά για το τι σηματοδοτούσε. Είχα χάσει την ταυτότητά μου και είχα γίνει ένας αριθμός. Η μητέρα μου προσπάθησε να με ηρεμήσει, λέγοντας πως όταν γυρίζαμε σπίτι, θα πήγαινα σε σχολή χορού και θα είχα ένα μεγάλο βραχιόλι, ώστε κανείς να μην μπορεί να δει το νούμερο. Ποτέ δεν πήγα σε σχολή χορού ούτε απέκτησα βραχιόλι τόσο μεγάλο που να το κρύβει».
Nina Weil, επιζήσασα του Ολοκαυτώματος από την Τσεχία
«Ήταν εντελώς τύχη που είχα την ευκαιρία να κρυφτώ στο μοναστήρι. Η ξαδέλφη μου, η θεία και ο θείος μου δολοφονήθηκαν. Δεν μου άξιζε να επιβιώσω. Δεν μου άξιζε να είμαι τόσο τυχερή».
Christina Markovits, Ουγγαρία
27η Ιανουαρίου: Διεθνής Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, ορισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη, ώστε να τιμάται η μνήμη των θυμάτων που έχασαν τη ζωή τους σε στρατόπεδα συγκέτρωσης και όχι μόνο, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η επιλογή δεν είναι τυχαία. Στις 27 Ιανουαρίου του 1945, λαμβάνει χώρα η απελευθέρωση των στρατοπέδων, με πρώτο, το στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς ΙΙΙ Μόνοβιτς από τον 60ο Στρατό.
Δεν έχει μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα και υπάρχουν ακόμη εν ζωή επιζήσαντες, που έχουν μοιραστεί τις μνήμες, τις εμπειρίες τους. Κάθε τόσο βγαίνει στο φως μια νέα πτυχή, μια ιστορία που δεν είχαμε ακούσει, μια συνέντευξη με κάποιον μάρτυρα που ακόμη θυμάται και συνήθως τελειώνει με τη φράση ”Nie wieder”(”Ποτέ ξανά”). Ντοκιμαντέρ, αναλύσεις, προσπαθούν να αποτυπώσουν όσο πιο ρεαλιστικά και αντικειμενικά γίνεται τα γεγονότα.
Ως Ολοκαύτωμα χαρακτηρίζεται ο υποκινούμενος από το κράτος συστηματικός διωγμός και η γενοκτονία διαφόρων εθνικών, θρησκευτικών, κοινωνικών και πολιτικών ομάδων κατά τη διάρκεια του Β’Παγκοσμίου Πολέμου από τη Ναζιστική Γερμανία και τους συνεργάτες της. Κύρια στοιχεία του όρου αποτέλεσαν το πογκρόμ της Νύχτας των Κρυστάλλων και το Πρόγραμμα Ευθανασίας Τ-4 ,ακολουθούμενα από τα τάγματα θανάτου και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Μόνο οι Εβραίοι μετρούν προσεγγιστικά έξι εκατομμύρια θύματα, ενώ τη λίστα συμπληρώνουν, μεταξύ άλλων, Πολωνοί, Ρώσοι, Ρομά, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι και διανοούμενοι που εναντιώθηκαν στις βιαιότητες του Τρίτου Ράιχ.
Έρεισμα του Ολοκαυτώματος αποτέλεσε η γενικότερη επιδίωξη των εκφραστών του ναζιστικού καθεστώτος για διατήρηση της γενετικής καθαρότητας του γερμανικού πληθυσμού. Ως τελικό στάδιο θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι πορείες θανάτου, με τον εξαναγκασμό χιλιάδων αιχμαλώτων, που ήδη υπέφεραν από υποσιτισμό και κακομεταχείριση, να περπατήσουν μέσα στο χιόνι μέχρι το επόμενο στρατόπεδο ως αποτέλεσμα της σταδιακής υποχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων από το 1944 και της προσπάθειας καταστροφής όλων των ενοχοποιητικών στοιχείων για τις θηριωδίες που είχαν διαπράξει.
Μια χώρα που αντιστάθηκε στις εχθροπραξίες σε βάρος των Εβραίων ήταν, σαφώς, η Δανία, με την άρνησή της να τους απελάσει και με τη φυγάδευση πολλών χιλιάδων Εβραίων, γλιτώνοντας τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Ιταλός πρόξενος Γκουέλφο Ζαμπόνι στην Ελλάδα, ο Πορτογάλος διπλωμάτης Αριστίνες Ντε Σούστα Μέντες και ο γερμανός επιχειρηματίας Όσκαρ Σίντλερ με την περίφημη λίστα του, είναι μερικοί μόνο από όσους τόλμησαν να αντισταθούν και να ρισκάρουν τη ζωή τους για να προστατέψουν εν δυνάμει θύματα .
[widget id=”text-6″]
Προσπάθειες αποκατάστασης και ηθικής δικαίωσης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος συντελέσθηκαν με τις Δίκες της Νυρεμβέργης και την Σύμβαση για την Πρόληψη και Τιμωρία του Εγκλήματος της Γενοκτονίας το 1948. Το Ολοκαύτωμα, ως μέρος μιας σειράς φρικαλεοτήτων που πραγματοποιήθηκαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οδήγησε στην κινητοποίηση της διεθνούς κοινότητας ώστε να συστηματοποιηθούν οι νομικές διαδικασίες αναφορικά με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως η γενοκτονία και να υπάρξει μια καθολική αναγνώριση της σπουδαιότητας και υψίστης σημασίας της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η κατατόπιση της νέας γενιάς, μέσω της εκπαίδευσης κυρίως, σχετικά με τα ιστορικά αυτά γεγονότα, είναι μάλλον επιδερμική. Η πλειονότητα έχει την πρώτη της επαφή με τις διώξεις των Εβραίων, μέσα από τα αποσπάσματα του ημερολογίου της Άννας Φρανκ, στα σχολικά βιβλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και της Έκθεσης. Σύντομες αναφορές σε θαλάμους αερίων, εθνοκάθαρση και Άουσβιτς, μας δημιουργούν την εντύπωση ότι ξέρουμε, ότι έχουμε καταλάβει. Επιτρέψτε μου να διατηρώ σθεναρά επιφυλάξεις.
Αν η κατανόηση και η απότιση φόρου τιμής στα θύματα του Ολοκαυτώματος περιορίζεται μόνο στον στιγματισμό μιας μόνο χώρας ή τη χρήση συγκινησιακής ρητορείας από πολιτικούς στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή τους απλούς πολίτες στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, τότε σίγουρα έχουμε αποτύχει. Δεν ξέρω αν, 73 χρόνια μετά μπορούμε να μιλάμε για συγχώρεση, δεν είμαι σε θέση να μιλήσω για αυτό. Αυτό που πρέπει να αναλογιστεί κάποιος, όμως, είναι ότι, αν το Ολοκαύτωμα έλαβε χώρα για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη κλίμακα στη ναζιστική Γερμανία, τίποτε δεν εμποδίζει βιαιότητες αναλόγου βεληνεκούς να λάβουν χώρα ξανά.
Με αυτόν το φόβο, της επανάληψης τέτοιων θηριωδιών, ολοκλήρωναν οι περισσότεροι επιζήσαντες τις αφηγήσεις τους. Και είχαν δίκιο. Με αυτές τις σκέψεις, λοιπόν, και την επίδειξη του πρέποντος σεβασμού, ας τιμήσουμε τους ανθρώπους που έγιναν μάρτυρες του Ολοκαυτώματος και ας δεσμευτούμε να μην επιτρέψουμε σε τέτοια εγκλήματα να κάνουν πάλι την εμφάνισή τους.
