Μοναξιά…Μια λέξη που με το πρώτο ακουσμά της φέρνει στο μυαλό συναισθήματα δυσάρεστα και σκέψεις θλίψης και μελαγχολίας. Ανά τους αιώνες, δεν ήταν λίγοι οι καλλιτέχνες και οι φιλόσοφοι που ασχολήθηκαν με αυτήν, ξεκινώντας από τον Αριστοτέλη ο οποίος πολλούς αιώνες πριν είχε διαπιστώσει πως: “Ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό. Αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά απ’ τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι είτε θηρίο είτε θεός”. Μολονότι, λοιπόν, η μοναξιά αποτελεί ένα διαχρονικό ζήτημα ανά τους αιώνες, στις μέρες μας τείνει σταδιακά να καταλαμβάνει διαστάσεις επιδημίας. Εξωτερικά, πολλοί άνθρωποι μπορεί να φαίνονται κοινωνικοί και ευτυχισμένοι, αλλά μέσα τους νιώθουν κενοί. Ζούμε σε μια εποχή που η έμφαση δε δίνεται πλέον στην ποιότητα των σχέσεων και στην αληθινή επαφή και επικοινωνία, αλλά στην επίδειξη της ποσότητας και του εύρους του κοινωνικού δικτύου. Φυσικά, στο γεγονός αυτό έχει συντελέσει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο η τεχνολογία, η οποία ενώ αρχικά στόχευε στο να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά με κάθε δυνατό τρόπο, στην πορεία έχασε το δρόμο της και πέτυχε ακριβώς το αντίθετο.

Στη σημερινή εποχή, τα ποσοστά των ανθρώπων που υποφέρουν από μοναξιά έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Οι άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται: “Τι κάνω λάθος στις σχέσεις μου με τους άλλους;”, “Γιατί δεν μπορώ να αντλήσω γνήσια ικανοποίηση μέσα από τις κοινωνικές μου επαφές;”. Τι πραγματικά έχει οδηγήσει, όμως, σ΄αυτή την κατάσταση; Γιατί ενώ γνωρίζουμε ότι η ουσιαστική κοινωνική επαφή και το “ανήκειν”, αποτελούν πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπινου είδους, αποτυγχάνουμε και στερούμαστε αυτή την πολύτιμη πηγή ικανοποίησης και ευτυχίας;

Ζούμε σε μία εποχή που έχουμε τη δυνατότητα να βιώνουμε όλες τις υλικές ανέσεις, αλλά και τα σπουδαία επιτεύγματα της ιατρικής και της τεχνολογίας. Αδιαμφισβήτητα, το βιοτικό μας επίπεδο κατέγραψε στην πάροδο των χρόνων μια ανοδική πορεία. Δε συνέβη, όμως, το ίδιο και με την ψυχική και συναισθηματική μας ευημερία. Οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί ζωής του σήμερα μας “φορτώνουν” συνεχώς με νέους ρόλους, νέες υποχρεώσεις, περιορισμούς  και ευθύνες. Μέσα σ’ αυτή την πάλη της καθημερινότητας ο ποιοτικός χρόνος που μπορούμε να αφιερώσουμε στον εαυτό μας είναι ελάχιστος. Ελάχιστος, όμως, είναι και ο χρόνος και τα αποθέματα που έχουμε στη διάθεση μας, για να χτίσουμε ουσιαστικές σχέσεις με τους γύρω μας, σχέσεις που να βασίζονται στην αυθεντική και ειλικρινή έκφραση. Ο κωμικός Ρόμπιν Γουίλιαμς είχε δηλώσει: “Συνήθιζα να πιστεύω πως το χειρότερο πράγμα στη ζωή είναι να καταλήξουμε μόνοι μας. Δεν είναι, όμως, αυτό. Το χειρότερο πράγμα στη ζωή είναι να καταλήξουμε με ανθρώπους που μας κάνουν να νιώθουμε μόνοι μας”. Στις μέρες μας, διψάμε για αληθινή επαφή με τους άλλους, καθώς τις περισσότερες φορές δειλιάζουμε να ανοιχτούμε και να βγάλουμε στην επιφάνεια βαθύτερα κομμάτια του εαυτού μας. Μας λείπουν οι ανθρώπινες σχέσεις μέσα στις οποίες θα νιώθουμε πραγματικά ο εαυτός μας, χωρίς καμία προσποίηση ή ίχνος υποκρισίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει εγκλωβιστεί στην εικόνα του και περικλείεται από αναρίθμητα “πρέπει”, “πρέπει” που μπορεί μεν στα μάτια των άλλων να τον κάνουν να φαίνεται σωστός, ωστόσο του κοστίζουν πολλά περισσότερα. Του στερούν τον πραγματικό του εαυτό, το “είναι” του. Μέσα σε σχέσεις συμβατικές ο σύγχρονος άνθρωπος χάνει την ελευθερία του και αναγκάζεται να “φυλακίσει” μέσα του αυτά που πραγματικά σκέφτεται και αισθάνεται. Μέσα σε τέτοιες σχέσεις, λοιπόν, πώς να μη νιώθει μόνος και κενός; Όσο λιγότερα κομμάτια του αληθινού του εαυτού μοιράζεται κανείς με τους άλλους, τόσο μεγαλύτερη μοναξιά νιώθει.

Γιατί, όμως, δυσκολευόμαστε να βγάλουμε στοιχεία του πραγματικού μας εαυτού στις σχέσεις μας; Τις περισσότερες φορές η αιτία είναι ο φόβος μιας ενδεχόμενης απόρριψης ή μια αρνητικής κριτικής από τους άλλους. Ακριβώς επειδή ο σύγχρονος άνθρωπος ανησυχεί υπερβολικά για την εικόνα του, βιώνει συνεχώς αισθήματα ανασφάλειας σχετικά με τις κοινωνικές του δεξιότητες και τη συμπεριφορά του. Έτσι, απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τη γνήσια επαφή, μέσα από την οποία θα είχε τη δυνατότητα να μοιραστεί με τους άλλους τις ειλικρινείς σκέψεις,  τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες του και έτσι να νιώσει λύτρωση και ανακούφιση. Αυτή η τυπικότητα, όμως, στις ανθρώπινες σχέσεις που επιβάλλεται από τους σύγχρονους κοινωνικούς κανόνες συμβατικότητας περιορίζει τον αυθορμητισμό, το γνήσιο χιούμορ και την παρρησία, οδηγώντας σε ένα αίσθημα ανηδονίας και “κενού”.

Ακόμη, οι αιτίες της μοναξιάς θα πρέπει να αναζητηθούν και στις αξίες, τις συνήθειες και τους τρόπους ψυχαγωγίας του σύγχρονου ανθρώπου. Σε μια κοινωνία που κυρίαρχη αξία είναι το συμφέρον, το ατομικό κέρδος, το χρήμα και ο ανταγωνισμός πώς μπορούν να χτιστούν πραγματικές σχέσεις βασισμένες σε γερά και υγιή θεμέλια, που να προσφέρουν στους αποδέκτες τους ικανοποίηση και χαρά; Σχέσεις που βασίζονται στο συμφέρον και όχι στην αμοιβαία εκτίμηση και αγάπη, θα “σβήσουν”  μόλις πάψει να υπάρχει το συμφέρον που τις δημιούργησε και τις συντηρεί. Και τότε, όταν οι σχέσεις αυτές διακόπτονται, ο άνθρωπος γίνεται ακόμα πιο καχύποπτος και επιφυλαχτικός για τους συνανθρώπους του, χάνει την εμπιστοσύνη του απέναντί τους, κλείνεται ερμητικά στον εαυτό του και αρχίζει να βιώνει μοναξιά.

Η μοναξιά, όταν δεν είναι επιλογή, είναι μια ανυπόφορη, επώδυνη και παθολογική κατάσταση. Η παρατεταμένη μοναξιά οδηγεί σε ποικίλα προβλήματα και συνδέεται με νοσηρά συμπτώματα. Καταρχάς, προκαλεί υψηλά επίπεδα άγχους και ψυχοσωματικά προβλήματα, διαταράσσοντας έτσι την ψυχική ισορροπία του ατόμου. Ακόμη, εξαιτίας της θλίψης που προξενεί στο άτομο, συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την κατάθλιψη. Σε συμπεριφορικό επίπεδο, η μοναξιά οδηγεί τις περισσότερες φορές σε ανάρμοστη συμπεριφορά, που έρχεται ως απόρροια της υπάρχουσας ψυχικής αναστάτωσης. Συγκεκριμένα, οι απομονωμένοι άνθρωποι τείνουν να γίνονται ευέξαπτοι, νευρικοί και επιθετικοί. Σταδιακά, ο αποξενωμένος άνθρωπος αλλοτριώνεται και μαζί του αλλοτριώνονται και όλες οι αξίες της σύγχρονης κοινωνίας. Χάνεται η αγάπη, η αλληλοκατανόηση, ο αμοιβαίος σεβασμός και η αλληλεγγύη, αλλάζουν οι προτεραιότητες των ανθρώπων.

Συμπερασματικά, το πρόβλημα της μοναξιάς στις μέρες μας αποδίδεται κυρίως στη γενικότερη έλλειψη ανθρωπισμού της εποχής μας. Όσο το ενδιαφέρον για τον άνθρωπο δε βρίσκεται στο επίκεντρο των αξιών μας, τόσο το πρόβλημα της μοναξιάς θα κλιμακώνεται και θα διαιωνίζεται. Μόνο αν σκεφτόμαστε και δρούμε με γνώμονα το σεβασμό στο ανθρώπινο είδος και τις ανάγκες του, θα καταφέρουμε να οικοδομήσουμε έναν κόσμο πιο αληθινό, έναν κόσμο στον οποίο θα ενθαρρύνεται πραγματικά η συντροφικότητα και η γνήσια επαφή με τους συνανθρώπους μας και η μοναξιά θα εκλείπει.