Γράφει ο Δημήτρης Νατσιόπουλος

Βράδυ Παρασκευής… Στη γείτονα χώρα ετοιμαζόμαστε άλλοι να βγούμε, άλλοι να απολαύσουμε μια αγαπημένη ταινία, άλλοι να ξεκουραστούμε μετά από μια δύσκολη μέρα στη δουλειά. Στα social media η ζωή τραβάει την ανηφόρα με like, post και με τραγούδια, όταν ξάφνου εμφανίζεται στην αρχική σελίδα των περισσοτέρων η εξής τραγελαφική είδηση: “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ”.

Hoax είναι μωρέ, ιστορίες συνωμοσίας και άλλα τέτοια κουλά. Όταν άρχισε η μαζική αναπαραγωγή της είδησης από γνωστού κύρους online εφημερίδες (protothema, huffington post, lifo κ.λπ.) τότε όλοι ήρθαμε αντιμέτωποι με την πραγματικότητα. Πράγματι, ο στρατός, ή έστω ένα τμήμα του όπως αργότερα αποδείχτηκε, είχε αυτομολήσει από την αυλή του “Σουλτάνου” και επιχείρησε την ανατροπή του με στόχο την εγκαθίδρυση ενός “δικαιότερου συνταγματικού καθεστώτος”.

Όλοι φοβήθηκαν και τις συνέπειες στον Ελλαδικό χώρο, εφόσον σε όλη την επικράτεια επικρατούσε άμεσος συναγερμός και επιφυλακή στις ένοπλες δυνάμεις. Αρκετοί ήταν και αυτοί που αναπαρήγαγαν τις ψευδείς φημολογίες που έχουν αποδοθεί στον γέροντα Παϊσιο για το μέλλον της Τουρκίας. Οι πιο ψύχραιμοι ωστόσο εξέφρασαν την βεβαιότητα της καταστολής αυτού του “μαϊμού” πραξικοπήματος, όπως το χαρακτήρισαν, αλλά και την ανησυχία τους για την Τουρκία της επόμενης μέρας.

Όσες σπουδές και να έχει κάποιος πάνω στις διεθνείς σχέσεις και την διπλωματία, όση εμπειρία και να έχει πάνω σε κρίσεις χωρών είναι πάρα πολύ δύσκολο να προβλέψει με ακρίβεια τις συνέπειες αυτής της κρίσης.

Προτού κάνουμε αναλύσεις και σενάρια, ίσως θα ήταν φρόνιμο να σημειώσουμε κάποια στοιχεία:

• Το συγκεκριμένο πραξικόπημα είναι το έκτο στη σειρά τα τελευταία 50 χρόνια
• Τα υπόλοιπα πραξικοπήματα ήταν: 1960 επί Μοντέρες, 1975 “το πραξικόπημα του μνημονίου“, 12 Σεπτεμβρίου το 1980 ή “η χούντα του Εβρέν“, 1993 το “συγκεκαλυμένο πραξικόπημα” και το 1997 το “μεταμοντέρνο” πραξικόπημα.
• Ο λόγος που επικαλέστηκαν οι θιασώτες αυτού του πραξικοπήματος ήταν η ανατροπή του αυταρχικού Ερντογάν, η συνταγματική αναθεώρηση και η “απομουσουλμανοποίηση” της χώρας που προωθούσε φανατικά ο “Σουλτάνος” φιμώνοντας τον Τύπο και περιορίζοντας σημαντικά θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα.
• Η κυβέρνηση του Ερντογάν κατηγόρησε για βίαιη προσπάθεια κατάλυσης της συνταγματικής δημοκρατίας από μια μερίδα του στρατεύματος υπό τις οδηγίες του υπ’αριθμών 1 τρομοκράτη της Τουρκίας, Φετουλάχ Γκιουλέν, πρώην Ιμάμη και πνευματικού καθοδηγητή του Ερντογάν. Ωστόσο, όπως αργότερα αποδείχτηκε, ο εγκέφαλος πίσω από το πραξικόπημα ήταν ο συνταγματάρχης Μουχαρέμ Κιοσέ, πρώην νομικός σύμβουλος του τουρκικού στρατού και ο οποίος είχε αποπεμφθεί από το αξίωμα λόγω σύνδεσης του με το κίνημα του Φετουλάχ.
• Ως τώρα οι νεκροί ανέρχονται σε εκατοντάδες, ενώ οι τραυματίες ανέρχονται σε διπλάσιο αριθμό και οι συλλήψεις ξεπερνάνε τις 3000.
• Στην Τουρκία ανέκαθεν το στράτευμα έπαιζε ρυθμιστικό ρόλο στα πράγματα. Δεν είναι τυχαίο πως οι “Κεμαλιστές” (οπαδοί του “μετριοπαθούς” Ισλάμ) αποτελούσαν πάντα το αντίβαρο στις στρεβλώσεις των κυβερνητικών επιλογών. Ο τουρκικός στρατός, ως πολιτική δύναμη είναι άκρως σημαντικός θεσμός στην Τουρκία. Ο στρατός καταλάμβανε πάντα δεσπόζουσα  θέση στην ιστορία της Τουρκίας, και ενεργεί πάντοτε ως δύναμη επιρροής στην πολιτική δομή του κράτους, χωρίς  να συμμετέχει φανερά στις πολιτικές διαμάχες.

Αφού λοιπόν συγκρατήσουμε αυτά τα δεδομένα,ας επιχειρήσουμε να απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα:

Ερώτημα 1

Το πραξικόπημα αυτό, αν όντως δεν πρόκειται για μεθοδευμένη τακτική του Ερντογάν, πώς πραγματοποιήθηκε με τέτοιον ανοργάνωτο τρόπο τοποθετώντας απλώς σε κομβικά σημεία στρατιώτες και ελέγχοντας απλώς κάποια κρατικά μέσα ενημέρωσης; Θέλω να πω, επιχειρείς να ανατρέψεις ένα καθεστώς που έχει ριζώσει βαθιά στα θεμέλια της νεοτουρκικής “δημοκρατίας” χωρίς να ελέγχεις την αστυνομία, το μεγαλύτερο μέρος του στρατεύματος, όλα τα ΜΜΕ και τους ενεργειακούς πόρους (ρεύμα, ίντερνετ, τηλεπικοινωνίες κ.λπ.); Ήδη πολλοί αναλυτές προκρίνουν την αποτυχία του κινήματος λόγω του διαγγέλματος του Πρωθυπουργού που μεταδόθηκε πειρατικά από έναν ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό.

Ερώτημα 2

Αν ο σκοπός του πραξικοπήματος ήταν η συνταγματική αναθεώρηση, η ειρήνη, ο εκδημοκρατισμός του πολιτεύματος και η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τότε γιατί υπήρξαν πυρά κατά αμάχων και γιατί δεν έγιναν από την αρχή γνωστά τα κίνητρα των στρατιωτικών στους απλούς πολίτες; Το να πολεμάς ομοιοπαθητικά την χούντα με χούντα πώς ακριβώς αποδεικνύει στον απλό πολίτη ότι τα κίνητρα σου είναι ευγενή και σκοπό έχεις να τον απελευθερώσεις από τον βραχνά του συντηρητικού Κόμματος;

Ερώτημα 3

Για ποιο λόγο η κυβέρνηση βρισκόταν σε πλήρη υπηρεσία με τον Πρωθυπουργό, αρκετούς Υπουργούς και θεσμικά όργανα να συντονίζουν την αντεπίθεση και να προβαίνουν σε δηλώσεις; Θέλω να πω πως αν ξεκινάς ένα πραξικόπημα, δεν πρέπει να περιορίσεις πρώτα τους κυβερνητικούς ώστε να αποτρέψεις μια οποιαδήποτε απόπειρα αντιμέτρων; Ήταν τόσο χαζοί οι στρατάρχες που οργάνωσαν αυτό το σχέδιο ώστε να παραβλέψουν μια τόσο καίρια λεπτομέρεια;

Ερώτημα 4

Πολλοί μίλησαν για προσχεδιασμένη απόπειρα ενίσχυσης του γοήτρου του Ερντογάν, σε μια περίοδο που οι παράνομες συμφωνίες με το ISIS, η προσπάθεια φίμωσης του Τύπου, η καταδίκη μελών της αντιπολίτευσης, αλλά και η προσπάθεια σίγασης κάθε προοδευτικής αντιπολιτευτικής γραμμής εντείνουν την δυσαρέσκεια απέναντι στο πρόσωπο του. Αν δεν είναι έτσι τα πράγματα, τότε γιατί όλοι οι υψηλά ιστάμενοι, ακόμη και ο πρώην διοικητής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας βρίσκονταν σε ασφαλή μέρη ώστε να μπορούν απρόσκοπτα να συντονίσουν την ”αντεπίθεση”;

Και γιατί η βόμβα του “πραξικοπήματος” έσκασε σε μια περίοδο που ο ίδιος ο Ερντογάν προσπαθεί να συγκεντρώσει την απαραίτητη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο για να μπορεί να προβεί σε συνταγματικές τροποποιήσεις; Πολλοί διεθνείς αναλυτές βλέπουν έναν Ερντογάν θριαμβευτή, περισσότερο ενισχυμένο γεγονός που εγείρει ερωτήματα για το αύριο της Τουρκίας, αλλά και το προφίλ που θα υιοθετήσει από εδώ και πέρα ο “Σουλτάνος”…

Για τους περισσότερους, ωστόσο, και ιδίως τους Τούρκους πολίτες αυτά είναι ψιλά γράμματα… Διότι το 60-70% των συντηρητικών θρησκόληπτων χαίρονται για τον θρίαμβο του ηγέτη τους παραβλέποντας κάθε διαφορετική οπτική και κριτική σκοπιά ενώ το υπόλοιπο 30-40% αναμένει δύσκολους καιρούς με περισσότερο έλεγχο,σκοταδισμό και καταπίεση… Στη μέση, ωστόσο, οι οικογένειες των θυμάτων και ένας δυτικός κόσμος λαβωμένος από τα δίχτυα της τρομοκρατίας που παρακολουθεί με σταυρωμένα τα χέρια τις εξελίξεις. Και το αύριο προφταίνει… Τα κρύσταλλα όμως ράγισαν και δεν ξαναγυρίζουν στην αρχική τους κατάσταση…