Η Διασχιστική Διαταραχή της Ταυτότητας (γνωστή παλαιότερα ως Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας) ταξινομείται στο DSM-IV-TR (δηλαδή, στο εργαλείο ταξινόμησης και διάγνωσης των ψυχικών διαταραχών) στην κατηγορία των διασχιστικών διαταραχών. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει, επίσης, τη διασχιστική αμνησία, τη διασχιστική φυγή και τη διαταραχή της αποπροσωποποίησης. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των διαταραχών είναι η διάσχιση, ο μηχανισμός δηλαδή που τις προκαλεί. Τι σημαίνει, όμως, διάσχιση; Διάσχιση είναι ουσιαστικά η αποτυχία της συνείδησης να οργανώνει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τα κίνητρα και άλλες όψεις της συνειδητής εμπειρίας του ατόμου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αποκλείονται από τη συνείδηση κάποιες πτυχές της σκέψης ή της εμπειρίας του ατόμου. Οι άνθρωποι με τις διαταραχές αυτές μπορεί να αδυνατούν να ανακαλέσουν σημαντικά προσωπικά γεγονότα, ενδέχεται να λησμονήσουν προσωρινά την ταυτότητά τους ή να υιοθετήσουν μία νέα εναλλακτική ταυτότητα, ενώ είναι πιθανό να περιπλανιούνται μακριά από το συνηθισμένο φυσικό τους περιβάλλον. Η διασχιστική διαταραχή της ταυτότητας είναι πιο σοβαρή και εκτενής σε σύγκριση με τις άλλες διασχιστικές διαταραχές, γι’ αυτό και η ανάρρωση από αυτήν πολλές φορές δεν είναι πλήρης.

Τι συμβαίνει, όμως, σ΄ένα άτομο που πάσχει από τη συγκεκριμένη διασχιστική διαταραχη; Για να δοθεί σε κάποιον διάγνωση διασχιστικής διαταραχής της ταυτότητας θα πρέπει, όπως και σε όλες τις ψυχικές διαταραχές, να πληρούνται κάποια συγκεκριμένα κριτήρια. Καταρχάς, πρέπει να έχει κανείς τουλάχιστον 2 εναλλακτικές ταυτότητες, δηλαδή διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης, σκέψης, συναισθημάτων και δράσης, που υπάρχουν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον και που έρχονται στο προσκήνιο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Επίσης, καθεμιά από αυτές τις διακριτές προσωπικότητες, όταν είναι κυρίαρχη, αναλαμβάνει τον έλεγχο της συμπεριφοράς του ατόμου και καθορίζει τη φύση του και τις δραστηριότητές του. Συνήθως, υπάρχει και μία βασική, πρωταρχική προσωπικότητα και είναι αυτή που τις περισσότερες φορές αναζητά θεραπεία. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, μπορεί το άτομο να εμφανίσει περισσότερες εναλλακτικές ταυτότητες απ’ όσες είχε τη στιγμή που διαγνώστηκε με τη συγκεκριμένη διαταραχή. Ένα ακόμη κριτήριο της διασχιστικής διαταραχής της ταυτότητας είναι η αδυναμία της μίας τουλάχιστον από τις εναλλακτικές ταυτότητες να ανακαλέσει σημαντικές προσωπικές πληροφορίες. Υπάρχουν, δηλαδή, κενά μνήμης, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις η η μία τουλάχιστον εναλλακτική ταυτότητα δεν έχει επαφή με τις υπόλοιπες. Για παράδειγμα, η πρωταρχική ταυτότητα του ατόμου μπορεί να αγνοεί πλήρως την ύπαρξη των άλλων εναλλακτικών ταυτοτήτων και ως εκ τούτου να μη θυμάται καθόλου τι κάνουν αυτές οι διαφορετικές ταυτότητες όταν αναλαμβάνουν τον έλεγχο  του ατόμου. Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η παρουσία των εναλλακτικών ταυτοτήτων να είναι χρόνια και όχι, για παράδειγμα, προσωρινή απόρροια της χρήσης μιας ουσίας.

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο αυτής της διαταραχής είναι πως η καθεμία από τις εναλλακτικές ταυτότητες μπορεί να είναι αρκετά σύνθετη, να έχει δηλαδή τα δικά της μοτίβα συμπεριφοράς, τις δικές της προτιμήσεις και τις δικές της συνήθειες. Μάλιστα, οι διαφορετικές εναλλακτικές ταυτότητες μπορεί να είναι και εκ διαμέτρου αντίθετες μεταξύ τους. Για παράδειγμα, μπορεί να έχουν εντελώς διαφορετική φωνή, διαφορετικό γραφικό χαραρκτήρα, διαφορετικό χέρι προτίμησης, να φορούν γυαλιά για διαφορετικούς βαθμούς και να έχουν αλλεργίες σε διαφορετικές ουσίες! Υπάρχει, μάλιστα, το ενδεχόμενο μία εναλλακτική ταυτότητα να ακούει τη φωνή των άλλων ταυτοτήτων, χωρίς όμως να γνωρίζει σε ποιον ανήκει η φωνή αυτή!

Όσον αφορά την αιτιολογία της διασχιστικής διαταραχής της ταυτότητας, η επικρατέστερη θεωρία βασίζεται στο μετατραυματικό μοντέλο. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η συγκεκριμένη διαταραχή εμφανίζεται στην παιδική ηλικία ως συνέπεια σοβαρής σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης. Η ιδέα είναι ότι το άτομο προσπαθεί να αποκλείσει αυτές τις επώδυνες τραυματικές εμπειρίες από τη συνείδησή του, με αποτέλεσμα να κατακερματίζεται η προσωπικότητά του.

Τέλος, όσον αφορά τη θεραπεία της διασχιστικής διαταραχής της ταυτότητας πρόκειται αδιαμφισβήτητα για μια πολύ δύσκολη και μακροχρόνια διαδικασία. Η θεραπεία αυτή περιλαμβάνει μία ενσυναισθητική και ήπια στάση από την πλευρά του θεραπευτή, με απώτερο στόχο να βοηθηθεί ο ασθενής να αρχίσει να λειτουργεί ως ένα πλήρως απαρτιωμένο άτομο. Βασικός στόχος της θεραπείας είναι να πεισθεί το άτομο ότι δε χρειάζεται πλέον να κατακερματίζει την προσωπικότητά του σε πολλές ξεχωριστές προσωπικότητες, προκειμένου αντιμετωπίσει τα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος. Ακόμη, επειδή η διασχιστική διαταραχή της ταυτότητας παρουσιάζει πολύ συχνά συννοσηρότητα με το άγχος, η ψυχοθεραπεία μπορεί επιπλέον να βοηθήσει το άτομο να μάθει να διαχειρίζεται πιο αποτελεσματικά τις διάφορες δυσκολίες και προκλήσεις στην καθημερινή του ζωή. Μάλιστα, τα άτομα με τη διαταραχή αυτή συχνά νοσηλεύονται, έτσι ώστε να ξεκινήσει πιο άμεσα και εντατικά η θεραπεία τους, αλλά και να αποφευχθούν ενδεχόμενοι αυτοτραυματισμοί.

Στο σημείο αυτό, παρατίθεται ενδεικτικά ένα βιντεάκι που περιγράφει παραστατικά το πώς βιώνει μία γυναίκα με 7 διαφορετικές εναλλακτικές ταυτότητες τη διαταραχή αυτή!

[embedyt] http://www.youtube.com/watch?v=7TlYGivBGYE[/embedyt]

Βιβλιογραφία:

Kring, A.M., Davison, G.C., Neale, J.M., & Johnson, S.L. (2010). Ψυχοπαθολογία. (Επιμ. έκδ.: Ε. Αυδή, & Π. Ρούσση, Μετάφ.: Θ. Καραμπά). Αθήνα, Ελλάδα: Gutenberg.