Ένας τραγικός επίλογος
Την 24η Μαρτίου 1999 σημαίνει η αρχή ενός βομβαρδισμού που θα διαρκούσε 78 ημέρες, στην πρωτεύουσα της τότε Ομοσπονδίας της Γιουγκοσλαβίας, Βελιγράδι.
Τα ρολόγια δείχνουν λίγο πριν τις 9 το βράδυ. Ξαφνικά σε όλο το Βελιγράδι αντηχούν οι σειρήνες πολέμου, προειδοποιώντας τον άμαχο πληθυσμό για την επικείμενη επίθεση.
Στις 78 ημέρες που θα ακολουθούσαν, θα λάμβανε χώρα ένας ανηλεής βομβαρδισμός από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, που θα περιελάμβανε, 500.000 ”απαγορευμένες” βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου, καθώς και 35.450 δέσμες, επίσης ”απαγορευμένων” βομβών διασποράς,με ”παράπλευρες απώλειες” νοσοκομεία, όπως αυτό της Nis, τον Εθνικό τηλεοπτικό σταθμό, εργοστάσια, όπως αυτά της Zastava και την Κινεζική πρεσβεία.
Δυστυχώς, όσο κι’αν υποστηρίζεται, ότι ο βομβαρδισμός του Βελιγραδίου, αποτέλεσε την αρχή του τέλους της Γιουγκοσλαβίας, ο βομβαρδισμός αυτός, έμελλε να σημάνει έναν τραγικό επίλογο, σε έναν 10ετή, εμφύλιο σπαραγμό, ο οποίος περιελάμβανε από καταστροφές μνημείων και ομαδικούς τάφους, μέχρι και οργανώσεις με τρομοκρατικό χαρακτήρα και συνδέσεις.
Η πραγματική αρχή του τέλους
Το έτος 1990 βρίσκει την ενωμένη τότε Γιουγκοσλαβία, στην χειρότερη δυνατή κατάσταση. Ο θάνατος του ηγέτη της, Josip Broz Tito, το 1980, καθώς και η οικονομική κρίση, που βίωσε αργότερα, έχουν ξεσπαθώσει τα εθνικιστικά μίση ανάμεσα στους λαούς της Γιογκοσλαβίας, τα οποία εκτείνονται, από θρησκευτικά μίση, μέχρι και ιστορικά προηγούμενα από τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο
Ένα απλό match
Τα ημερολόγια δείχνουν 13 Μαΐου 1990. Στο Zagreb πρόκειται να διεξαχθεί, ποδοσφαιρικός αγώνας ανάμεσα στην Dinamo Zagreb και την Crvena Zvezda, ομάδα του Βελιγραδίου. Ήδη η πολιτική κατάσταση στην Γιουγκοσλαβία ήταν τεταμένη με την Κροατία να εκλέγει μετά από διάστημα 50 ετών, για πρόεδρο της τον Franjo Tudman.
Τα όσα επεισόδια εκτυλίχθηκαν, δεν είχαν προηγούμενο, με την βιαιότητα να φτάνει μέχρι του σημείου, που ο αρχηγός της Dinamo Zagreb, Zvonimir Boban να πετάξει αστυνομικό κάτω, κλωτσώντας τον.
Η επίσημη αρχή του πολέμου
Η πρώτη φάση των λεγόμενων ”Γιουγκοσλαβικών πολέμων”, θα αποτελέσει ο πόλεμος της Κροατικής
Ανεξαρτησίας, ο οποίος θα ξεκινήσει την 31η Μαρτίου 1991 με αφορμή το “Αιματηρό Πάσχα στο Πλίτβιτσε”. Έπειτα από δημοψήφισμα με αποτέλεσμα 93% υπέρ, οι Κροατόφωνοι αποφασίζουν την ανεξαρτησία της Κροατίας, η οποία θα ανακοινωθεί επισήμως την 26η Ιουνίου μαζί με την Σλοβενία, ενώ στις 8 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους τα Σκόπια θα ακολουθούσαν την ίδια πορεία.
Η απόφαση αυτή δυσαρέστησε έντονα την εθνικιστική κυβέρνηση Milosevic, η οποία πάσχιζε με νύχια και με δόντια να κρατήσει την Γιουγκοσλαβία ενωμένη.
Επισήμως ξεκινά τότε και ο πόλεμος των 10 ημερών στην Σλοβενία στον οποίον όμως, ο Σερβικός Λαϊκός στρατός θα γνωρίσει την ήττα, ενώ ταυτόχρονα εξαπολύεται επίθεση κατάληψης των Δαλματικών ακτών, μέσα από την επιχείρηση Coast-91. Ήδη ο εμφύλιος μετρά πολλούς Σερβόφωνους και Κροατόφωνους, νεκρούς ή αγνοούμενους με το αποκορύφωμα μέχρι εκείνη την στιγμή να αποτελεί η πολιορκία, διαρκείας 87 ημερών, του Vukovar καθώς και η καταστροφή του, μετρώντας 1800 έως και 5000 νεκρούς αμάχους κατοίκους του.
Στις 2 Ιανουαρίου 1992 θα υπογραφόταν κατάπαυση πυρός μέσω του συμφώνου του Sarajevo, η οποία όμως δεν θα κρατούσε πολύ.
Η κόλαση η ίδια
Στις 7 Απριλίου 1992 η κυβέρνηση Milosevic, ανοίγει ένα ακόμα στρατιωτικό μέτωπο εισβάλλοντας στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία 1 μήνα πριν θα κήρυττε την ανεξαρτησία της.
Αν και η κυβέρνηση Milosevic με την κύβερνηση Tudman, βρίσκονταν στα μαχαίρια, φαίνεται ότι τον Μάρτιο του 1991, είχαν υπογράψει μια συνθήκη, γνωστή ως συνθήκη του Karadordevo, η οποία είχε ως θέμα τον διαμοιρασμό των Βοσνιακών εδαφών, ανάμεσα σε Κροατία και Γιουγκοσλαβία (αν και δεν έχει εξακριβωθεί ιστορικά, κατά πόσο ισχύει κάτι τέτοιο).
Οι επίσημοι και οι ”ανεπίσημοι”
Χαρακτηριστικό των Γιουγκοσλαβικών πολέμων, αποτελεί το γεγονός, ότι υπήρξε τεράστια συμμετοχή δεκάδων παραστρατιωτικών ομάδων, όπως οι Τίγρεις του Αρκάν, ο UCK, ο HVO,η ΕΕΦ και οι Zelene Beretke, υπεύθυνοι για σφαγές χιλιάδων αμάχων και εκατοντάδες εγκλήματα πολέμου.
Radovan Karadzic
Ο Radovan Karadzic, αποτελεί τον ιδρυτή του ακροδεξιού σερβόφωνου κόμματος στην Βοσνία, SDS. Οραματιζόταν την ένωση της Σερβόφωνης Βοσνίας (γνωστή ως Republika Srpska), με την Γιουγκοσλαβία και δεν θα δίσταζε να συνεργαστεί με τις Τίγρεις του Αρκάν, για να το επιτύχει.
Έθεσε ανεπίσημα ως πρωτεύουσα του κράτους του την πόλη της Bijeljina, και με την βοήθεια των παραστρατιωτικών του Αρκάν καθώς και τους Panteri εισέβαλε στην πόλη.
Πολιόρκησαν τον τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό, αναγκάζοντας τους υπεύθυνους, να αποκαλύψουν τα στοιχεία των μη Σερβόφωνων κατοίκων της πόλης.
Λεηλάτησαν την πόλη, δολοφόνησαν και βίασαν αμάχους, ενώ δεν δίστασαν να δολοφονήσουν Σερβόφωνους που προσπάθησαν να τους εμποδίσουν στο έργο τους.
Sarajevo
Ίσως η πιο πολυπαθής πόλη. Η συγκεκριμένη πολιορκούνταν επί 3 χρόνια και 10 μήνες, κάνοντας την την πόλη με την μεγαλύτερη διάρκεια πολιορκίας στην Ευρώπη μετά τον Β’ΠΠ. Ο αριθμός των νεκρών σύμφωνα με το Κέντρο έρε
υνας και αρχειοθέτησης του Sarajevo, ανέρχεται σε 13,952 άτομα.
Χαρακτηριστικό γεγονός αποτελεί ότι κατά τα 4 περίπου χρόνια της πολιορκίας, το στάδιο Mezarje μετατράπηκε σε νεκροταφείο ενώ από τις κερκίδες τόσο αυτού, όσο και άλλων σταδίων από τους χειμερινούς Ολυμπιακούς του 1984, τα καθίσματα ξηλώθηκαν, καθώς έπρεπε να μετατραπούν σε ταφόπλακες.
Vilina Vlas
Ο πόλεμος της Γιογκοσλαβίας, μπορεί να χαρακτηριστεί, ως βρώμικος. Ένας απ’τους λόγους; Η χρήση του βιασμού ως όπλο.
Ο βιασμός είχε σαν ρόλο τόσο τον εξευτελισμό του θύματος και της οικογενείας του που το άφησε στην μοίρα του ανήμπορο, όσο και την νοθεία του αμάχου πληθυσμού, με τα παιδιά που θα γεννιόντουσαν, ως αποτέλεσμα των βιασμών να έχουν ρίζες των αντιπάλων. Είτε βέβαια μιλάμε για Σερβικές, είτε για Βοσνιακές, είτε για Κροατικές.
Μια περίπτωση που ξεπερνά την ανθρώπινη λογική, αποτελεί και αυτή του ξενοδοχείου Vilina Vlas στην πόλη του Visegrad. Eνα ξενοδοχείο που είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο βιασμού στο οποίο άμαχες Βόσνιες βιάζονταν, με την ηλικία τους να φτάνει μέχρι και τα 10 έτη, από τις παραστρατιωτικές δυνάμεις του Milan Lukic
Srebrenica
Στο άκουσμα του ονόματος αυτού η έκφραση ”Μια εικόνα ίσον χίλιες λέξεις”, παίρνει αντίστροφη έννοια. Στο άκουσμα της λέξης αυτής έρχονται στον νου εικόνες από τις εκταφές περίπου 7.500 αμάχων, οι οποίοι εκτελέστηκαν τον Ιούλιο του 1995 στην πόλη της Srebrenica, με δράστες Σέρβους στρατιώτες υπό τον Ratko Mladic και παραστρατιωτικές ομάδες, με τις ευθύνες του ΟΗΕ να παραμένουν ακόμα σκιώδεις, αφού η ζώνη της Srebrenica υποτίθεται ήταν ζώνη ασφαλείας, όπου οι άμαχοι θα ήταν ασφαλείς.
Σκιώδεις ρόλοι
Τα εγκλήματα των παραστρατιωτικών οργανώσεων καθ’όλη την διάρκεια των πολέμων είναι αναρίθμητα. Μέσα απ’τις μαρτυρίες που συνέλεξε το ICTY (International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia), γίνονται γνωστές, τόσο ιστορίες γνωστών γεγονότων, όσο και ιστορίες που υποδεικνύουν έναν πιο σκιώδη χαρακτήρα στην λειτουργία των παραστρατιωτικών οργανώσεων. Πιο γνωστά παραδείγματα αποτελούν η παρουσία της ΕΕΦ (Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς) στην σφαγή της Srebrenica και το μετέπειτα εμπόριο οργάνων που είχε οργανώσει ο UCK με θύματα Σερβόφωνους του Κοσόβου, γνωστότερο ως η υπόθεση του ”Κίτρινου Σπιτιού”.
Ταυτόχρονα σκιώδες παραμένει το Ισλαμικό στοιχείο κατά την διάρκεια των πολέμων. Xώρες όπως το Ιράν, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία, το Σουδάν και το Μπρουνέι, βοήθησαν στρατιωτικά την Βοσνία με όπλα, χρήματα αλλά και εθελοντές πολεμιστές. Ειδικότερα η περίπτωση του Ιράν παραμένει η πιο σκιώδης με το ίδιο το Ιρανικό κράτος να εκπαιδεύει mujahideen, αλλά και την οργάνωση Hezbolah να στέλνει πολεμιστές.
Η τελευταία πράξη του δράματος…
…θα γραφτεί το 1998 στα νότια της εναπομείνασας Γιουγκοσλαβίας. Η περιοχή του Κοσσυφοπεδίου κατά αιώνες, αλλά και μετά την Αλβανική ανεξαρτησία το 1913, θα αποτελέσει πεδίο προστριβών ανάμεσα σε Αλβανία και Σερβία με αίτιο τον έλεγχο της περιοχής. Η ανομοιογένεια του πληθυσμού θα έκανε την κατάσταση ακόμα πιο εκρηκτική.
Κατά την διακυβέρνηση του Tito οι Γιουγκοσλαβικές υπηρεσίες, γνωστές ως UDBA, ήταν υπεύθυνες για τις δολοφονίες Κροατών αλλά και Κοσοβάρων παραγόντων. Τα πιο γνωστά Αλβανοφώνα θύματα της UDBA, αποτελούν οι ακτιβιστές: Jusuf Gërvalla, δημιουργός του κινήματος Απελευθέρωσης του Κοσόβου. Δολοφονήθηκε το 1982, με τον αδερφό του Bardhosh Gërvalla και τον ακτιβιστή Kadri Zeka στην Στουτγάρδη, καθώς και ο Enver Hadri ο οποίος δολοφονήθηκε από 3 Σέρβους στις Βρυξέλλες το 1990.
Το 1996 σχηματίζεται ο Απελευθερωτικός Στρατός Κοσόβου (UCK) από εθνικιστές Αλβανούς, ενώ λίγο καιρό μετά η CIA τον συγκαταλέγει στην λίστα τρομοκρατικών οργανώσεων.
Κάπως έτσι καταλήγουμε στην 24η Μαρτίου 1999. Μια ακόμα πράξη η οποία βύθισε πιο βαθιά την ταφόπλακα, πάνω από τον τάφο της Γιουγκοσλαβίας, με το φινάλε αυτού του αιματοβαμμένου πολέμου που κόστισε την ζωή σε 140.000 άτομα, να γράφεται με την ανεξαρτησία του Μαυροβουνίου το 2006 και την ανεξαρτησία του Κοσόβου το 2008
