Όπως ήδη αναφέρθηκε στο προηγούμενο μέρος του άρθρου (δείτε εδώ: Α μέρος), πολλοί Έλληνες στις αρχές του 20ου αιώνα επέλεξαν το δρόμο της Αμερικής, με στόχο μια ποιοτική και αξιοπρεπή ζωή.
Η απόφαση αυτή, σαφώς δεν ήταν εύκολη, αφού στην αρχή της νέας τους ζωής προσπαθούσαν να εξοικονομήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα, ενώ ο ρατσισμός και η ξενοφοβία δέσποζε. “Βρωμοέλληνες“ αποκαλούνταν οι παππούδες μας όταν κατάφταναν στην Αμερική, κι έτρωγαν το ψωμί με το βούτυρο… Η ξενιτιά και η μοναξιά του μετανάστη ήταν κυρίαρχη στην Ελληνική συνείδηση.
Μια σύντομη ματιά στο Νησί των δακρύων “Ellis Island”:
[widget id=”text-6″]
Προκειμένου να το καταπολεμήσουν, πολλοί γέμιζαν ελπίδες για μια μελλοντική επιστροφή, ενώ άλλοι γέμιζαν στίχους με δημοτικά τραγούδια…
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης της ελληνικής μεταναστευτικής ροής, έλαβαν χώρα οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α’ παγκόσμιος και η Μικρασιατική καταστροφή που άλλαξαν εκ νέου τα σύνορα της χώρας. Η Κρήτη, η Μακεδονία και η Ανατολική Θράκη όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, προσαρτήθηκαν στο Ελληνικό κράτος. Ωστόσο, τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, όπως και τα παράλια της Μικράς Ασίας παρέμειναν σε τούρκικη κατοχή…
Απόρροια των Βαλκανικών πολέμων ήταν η ανταλλαγή πληθυσμών το 1919, που προέβλεπε τον ερχομό 30.000 Ελλήνων απ’ την Βουλγαρία (είχαν ήδη έρθει 20.000) και την αναχώρηση 50.000 Βούλγαρων.
Την ίδια περίοδο λόγω της Ρώσικης Επανάστασης πολλοί Έλληνες της Ρωσίας κατέφυγαν στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας, κι από εκεί διασκορπίστηκαν στην Ελλάδα. Την επιλογή της ελληνικής επικράτειας ακολούθησαν Ρώσοι και Αρμένιοι.
Ακόμη, λόγω των τεταμένων πολιτικών πραγμάτων στην Βόρεια Ήπειρο (1914-1919), την Νοτιοδυτική Μικρά Ασία (1919), και τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα (1912 και εξής) η Ελλάδα δέχτηκε συνολικά 800.000 πρόσφυγες μέχρι το 1920.
Σημαντικός σταθμός στον προσφυγικό ελληνισμό αποτελούν οι Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι αναγκάστηκαν κατά τον 18ο και 19ο αιώνα να καταφύγουν στη νότια Ρωσία, προκειμένου να επιβιώσουν. Από εκεί διώχθηκαν για δεύτερη φορά με τα δρώμενα του 1922, αφήνοντας πίσω αναμνήσεις και περιουσίες, για να βρούνε καταφύγιο σε μια πατρίδα, που περισσότερο άκουγαν παρά έζησαν…
Οι Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας, δέχτηκαν τις περισσότερες πιέσεις, αφού έπεσαν θύματα των πολιτικών αναταραχών και της ανικανότητας διαπραγμάτευσης του ελληνικού κράτους. Θεωρείται η μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμών στην ιστορία, αφού τουλάχιστον 1.5 εκατομμύριο Έλληνες πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης. Η ανταλλαγή βασίστηκε στην θρησκευτική ταυτότητα, συνεπώς, οι Έλληνες ορθόδοξοι που ζούσαν στα πλαίσια της τότε Οθωμανικής αυτοκρατορίας καθώς και οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας έπρεπε να εκτοπιστούν άμεσα.
Βέβαια, μέχρι την υπογραφή της νόμιμης ανταλλαγής είχε ήδη λάβει χώρα η Γενοκτονία των Ποντίων (η συστηματική εξόντωση Ελλήνων του Πόντου απ’ το κίνημα των Νεότουρκων) όπου περίπου 353.000 Πόντιοι χάθηκαν…
Στο μεταξύ, μεσολάβησε και η Μικρασιατική καταστροφή, με την καταστροφή αρχικά της Σμύρνης κι έπειτα σειρά είχαν τα Βουρλά, το Αϊβαλί και τα Μοσχονήσια. Σημειώθηκαν εκτελεστικές διώξεις, άνθρωποι έπεφταν φοβισμένοι στη θάλασσα για να σωθούν, ενώ αιχμάλωτοι άντρες ηλικίας 18-45 συγκεντρώθηκαν σε στρατόπεδα και δημιούργησαν πορείες ομήρων και αιχμαλώτων με προορισμό το εσωτερικό της Μικράς Ασίας.
Οι αρρώστιες, οι κακουχίες και η ασιτία τους κατατρόπωναν. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να πάρουν όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα απ’ την κινητή περιουσία τους… Συνολικά 900.000 Έλληνες έφτασαν στη χώρα το 1922, ενώ περίπου 200.000 Έλληνες παρέμεναν στην Καππαδοκία και γενικότερα στην Κεντρική και Νότια Μικρά Ασία.
Οι συνθήκες που βίωσαν, μετά την εγκατάσταση τους στην ελληνική επικράτεια, δυστυχώς δεν ήταν ιδανικές. Το ελληνικό κράτος κρίθηκε απροετοίμαστο για μια τέτοια ανταλλαγή πληθυσμών. Ο τύφος, η γρίπη, η φυματίωση (κυρίως στις πόλεις) και η ελονοσία (κυρίως στην ύπαιθρο) τους θέριζαν. Με βάση στοιχεία της “Κοινωνίας των Εθνών”, μεγάλος αριθμός προσφύγων πέθαναν μέσα σ’ ένα χρόνο από την άφιξή τους στην Ελλάδα.
Πέρα απ’ τις σωματικές απώλειες, οι πρόσφυγες βίωναν και τις ψυχικές, αφού είχαν χάσει πολλούς συγγενείς και φίλους, την πατρογονική τους γη, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο ζωής…
Η συνέχεια της ιστορίας της ελληνικής μετανάστευσης την επόμενη εβδομάδα, μόνο στο Inzone.gr!
